اوزان شعر فارسی

هنگام خواندن اشعار کلاسیک یک موسیقی منظم و یک تناسب آوایی را میان مصرع ها و ابیات شعر احساس می‌کنیم که این همان وزن شعر است. در این قسمت به معرفی پر استفاده ترین اوزان شعر فارسی می‌پردازیم.

اوزان شعر فارسی

وزن یک تناسب آوایی است که هنگام خواندن شعر گوش را می‌نوازد و بر مبنای ضرباهنگ های موسیقیایی بنا شده است. که مبنای آن تلفظ واژه هاست نه شکل نوشتاری آن ها. ابتدا باید با مفهوم هجا آشنا شویم و بتوانیم شعر را به هجاهای ساده تفکیک کنیم که به این کار تقطیع می‌گویند. هجاهای فارسی در سه دسته کوتاه، بلند و کشیده دسته بندی می‌شوند.

شاعران فارسی حدود سیصد وزن را تجربه کرده اند و از بین آن ها تعداد محدودی محبوب و پر استفاده شدند.

رابطه وزن شعر و موسیقی

وزن شکلی از موسیقی در کلام است و انسان همواره در برابر موسیقی واکنشی غریزی نشان داده است و این تمایل انسان به یک نوع نظم آوایی و ضرباهنگ های مطلوب خاصیتی ذاتی است.

تقی پورنامداریان در کتاب تأملی در شعر احمد شاملو آورده است: «آهنگ صدا و شیوه سخن گفتن ما هرگز در حالات خشم و شادی و اندوه یکسان نیست. موسیقی که وسیله بیان آن، صوت است، قادر است بی واسطه هر کلام و بیانی که واجد مفهوم و معنایی باشد، در ما حالات عاطفی گوناگون، و البته عکس العمل های مادی و جسمانی متناسب با آن را بوجود بیاورد.»

وزن های پر استفاده

بیست و دو وزن کاربردی را از طریق دکمه های زیر می‌توانید ببینید و شعر های مربوط به آن را بخوانید و تمرین کنید. در کارگاه آموزش عروض و قافیه بصورت جامع و کامل این اوزان تدریس می‌شوند.

مفتعلن مفتعلن فاعلن

فعلاتن

فعولن فعولن فعولن فعل

مفاعلن فعلاتن مفاعلن فعلاتن

فعلاتن فعلاتن فعلاتن فعلن

فعلاتن مفاعلن فعلن

مفتعلن مفاعلن مفتعلن مفاعلن

مفعول مفاعیل مفاعیل فعل

مستفعلاتن مستفعلاتن

مفاعلن فعلاتن مفاعلن فعلن

مفاعیلن

مفاعیلن مفاعیلن فعولن

مفعول فاعلات مفاعیل فاعلن

مفعول فاعلاتن مفعول فاعلاتن

مفعول مفاعیلن مفعول مفاعیلن

فعولن

فاعلاتن فاعلاتن فاعلاتن فاعلن

فاعلات مفعولن فاعلات مفعولن

مفاعیلن مفاعیلن فعولن

مفعول مفاعیلن مفعول مفاعیلن

فعلات فاعلاتن فعلات فاعلاتن

مستفعلن

ز گریه مَردُمِ چشمم نشسته در خون است

ز گریه مَردُمِ چشمم نشسته در خون است _ 54

دانلود دکلمه صوتی شعر ز گریه مَردُمِ چشمم نشسته در خون است حافظ _ غزل 54 + پخش آنلاین، متن کامل، معنی و تفسیر: ببین که در طلبت حالِ مَردُمان چون است به یادِ لعلِ تو و چشمِ مستِ میگونت. شعر ز گریه مَردُمِ چشمم نشسته در خون است _ غزل 54 _ حافظ  […]

فهرست کش نشاط این باغ

20 – شعر فهرست کش نشاط این باغ – خواستاری ابن‌سلام لیلی را 

شعر فهرست کش نشاط این باغ نظامی – لیلی و مجنون 20   فهرست کش نشاط این باغ بر ران سخن چنین کشد داغ   کانروز که مه به باغ می‌رفت چون ماه دو هفته کرده هر هفت   گل بر سر سرو دسته بسته بازار گلاب و گل شکسته   زلفین مسلسلش گره‌گیر پیچیده[…]

شعر باز روز آمد به پایان شامِ دلگیر است و من ایرج میرزا _ غزل 16

باز روز آمد به پایان شامِ دلگیر است و من

باز روز آمد به پایان شامِ دلگیر است و من ایرج میرزا _ غزل 16   باز روز آمد به پایان شامِ دلگیر است و من تا سحر سودایِ آن زلفِ چو زنجیر است و من   دیگران سر مست در آغوشِ جانان خفته اند آنکه بیدارست هر شب مرغِ شبگیر است و من  […]

شعر آزرده ام از آن بُتِ بسیار ناز کن ایرج میرزا _ غزل 15

آزرده ام از آن بت بسیار ناز کن

شعر آزرده ام از آن بت بسیار ناز کن ایرج میرزا _ غزل 15   آزرده ام از آن بُتِ بسیار ناز کن پا از گلیمِ خویش فزونتر دراز کن   با آنکه از رُخَش خطِ مُشکین دمیده باز آن تُرکِ ناز کن نشود تَرکِ ناز کن   از چشم بد کنند همه خلق احتراز[…]

شعر ما خریدیم به جان عشق تو نی با زر و سیم ایرج میرزا _ غزل 14

ما خریدیم به جان عشق تو نی با زر و سیم ایرج میرزا _ غزل 14

شعر ما خریدیم به جان عشق تو نی با زر و سیم ایرج میرزا _ غزل 14   ما خریدیم به جان عشق تو نی با زر و سیم به زر و سیم خَرَد عشقِ بتان مردِ لئیم   عالمی پر بُوَد از رایحۀ مُشک و عبیر مگر از پهلویِ زلفِ تو گذر کرد نسیم[…]

شعر ز یاران آن قَدر بد دیده‌ام کز یار می‌ترسم ایرج میرزا _ غزل 13

ز یاران آن قَدر بد دیده‌ام کز یار می‌ترسم

شعر ز یاران آن قَدر بد دیده‌ام کز یار می‌ترسم ایرج میرزا _ غزل 13    ز یاران آن قَدر بد دیده‌ام کز یار می‌ترسم به بیکاری چنان خو کرده‌ام کز کار می‌ترسم   شاپویی‌ها خطرناکند و ترسیدن از آن واجب ولی با این خطرناکی من از دستار می‌ترسم   نه از مار و نه[…]

منم که گوشهٔ میخانه خانقاهِ من است

منم که گوشهٔ میخانه خانقاه من است _ 53

دانلود دکلمه صوتی شعر منم که گوشهٔ میخانه خانقاه من است حافظ _ غزل 53 + پخش آنلاین، متن کامل، معنی و تفسیر: دعایِ پیرِ مغان وردِ صبحگاهِ من است گَرَم ترانهٔ چنگ صَبوح نیست چه باک. شعر منم که گوشهٔ میخانه خانقاه من است_ غزل 53 _ حافظ   منم که گوشهٔ میخانه خانقاهِ[…]

شعر پیرم و آرزویِ وصلِ جوانان دارم ایرج میرزا _ غزل 12

پیرم و آرزویِ وصلِ جوانان دارم

شعر پیرم و آرزویِ وصلِ جوانان دارم ایرج میرزا _ غزل 12    پیرم و آرزویِ وصلِ جوانان دارم خانه ویران بود و حسرتِ مهمان دارم   عشق باقی به سر و مویِ سر از غصّه سپید زیرِ خاکسترِ خود آتشِ پنهان دارم   کاش قیدِ پسران خواستمی پیش از وقت من که اصرار به[…]

شعر تا بر سر است سایۀ شه زاده ایرجم ایرج میرزا _ غزل 11

تا بر سر است سایۀ شه زاده ایرجم

شعر تا بر سر است سایۀ شه زاده ایرجم ایرج میرزا _ غزل 11   تا بر سر است سایۀ شه زاده ایرجم گویی مگر به تاج فریدون مُتَوَّجَم   ما هر دو شاه زاده و ما هر دو ایرجیم اما چه ایرجی بود او ، من چه ایرجم!   با خلقتش چو خلقت خود[…]

شعر به دست جام شراب و به گوش نغمۀ ساز ایرج میرزا _ غزل 10

به دست جام شراب و به گوش نغمۀ ساز

شعر به دست جام شراب و به گوش نغمۀ ساز ایرج میرزا _ غزل 10   به دست جام شراب و به گوش نغمۀ ساز شبی خوشست خدایا دراز باد دراز !   چگونه کوته خواهم شبی که اندر وی وصالِ دوست مهیّا و برگِ عشرت ساز   چگونه کوته خواهم شبی که سعدی گفت:[…]

یاد کردند مرا باز به گلدانِ دگر ایرج میرزا غزل 9

یاد کردند مرا باز به گلدانِ دگر

شعر یاد کردند مرا باز به گلدانِ دگر ایرج میرزا _ غزل 9    یاد کردند مرا باز به گلدانِ دگر گلبنانِ دگر از طرفِ گلستانِ دگر   بودم افسرده چو گُل دردی و بشکفتم باز نو بهارست به من تا به زمستانِ دگر   با نواهایِ دگر تهینتِ من گفتند بلبلانِ دگر از ساحتِ[…]

شعر چون خورم می در سرم سودایِ یار آید پدید ایرج میرزا _ غزل 8

چون خورم می در سرم سودایِ یار آید پدید

چون خورم می در سرم سودایِ یار آید پدید ایرج میرزا _ غزل 8   چون خورم می در سرم سودایِ یار آید پدید راست باشد این مثل کز کار کار آید پدید   جهد کردم تا نگویم رازِ دل بر هیچکس می کشان را رازِ دل بی اختیار آید پدید   گر مرا آسوده[…]

شعر شکر خدا را که بخت هادیم آمد ایرج میرزا _ غزل 7

شکر خدا را که بخت هادیم آمد

شعر شکر خدا را که بخت هادیم آمد ایرج میرزا _ غزل 7    شکر خدا را که بخت هادیم آمد نامه‌ای از حاج شیخ هادیم آمد   از پس سرگشتگی به وادی حیرت هادیِ سر منزلِ ایادیم آمد   از پسِ یک عمر رنج در طلبِ گنج هادیِ آن کانِ فضل و رادیم آمد[…]

شعر نشسته بودم و دیدم ز در بشیر آمد ایرج میرزا _ غزل 6

نشسته بودم و دیدم ز در بشیر آمد

شعر نشسته بودم و دیدم ز در بشیر آمد ایرج میرزا _ غزل 6    نشسته بودم و دیدم ز در بشیر آمد که خیز و جان و دل آماده کن امیر آمد   امیرِ مملکتِ حُسن با چنان حشمت چه خواب دید که سر وقتِ این فقیر آمد   چو دید از غمِ هجرانش[…]

شعر طرب افسرده کند دل چو ز حدّ در گذرد ایرج میرزا _ غزل 5

طرب افسرده کند دل چو ز حدّ در گذرد

شعر طرب افسرده کند دل چو ز حدّ در گذرد ایرج میرزا _ غزل 5    طرب افسرده کند دل چو ز حدّ در گذرد آبِ حیوان بکُشَد نیز چو از سر گذرد   من ازین زندگی یک نهج آزرده شدم قند اگر هست نخواهم که مکّرر گذرد   گر همه دیدنِ یک سلسله مکروهاتست[…]

شعر خواهم که دهم جان به تو میلِ دلم اینست ایرج میرزا _ غزل 4

خواهم که دهم جان به تو میل دلم اینست

شعر خواهم که دهم جان به تو میل دلم اینست ایرج میرزا _ غزل 4    خواهم که دهم جان به تو میلِ دلم اینست ترسم که پسندت نشود مشکلم اینست   پروا مکن از قتلِ من امروز که فردا شرطست نگویم به کسی قاتلم اینست   منعم مکن از عشقِ بتان ناصِحِ مُشفِق دیریست[…]

شعر خرِ عیسی است که از هر هنری باخبر است ایرج میرزا _ غزل 3

خر عیسی است که از هر هنری باخبر است

شعر خر عیسی است که از هر هنری باخبر است ایرج میرزا _ غزل 3   خرِ عیسی است که از هر هنری باخبر است هر خری را نتوان گفت که صاحب هنر است   خوش‌لب‌ و خوش‌دهن‌ و چابک ‌و شیرین‌حرکات کم‌خور و پردو و با تربیت و باربر است   خرِ عیسی را[…]

شعر روزگار آسوده دارد مردم آزاده را ایرج میرزا _غزل 2

روزگار آسوده دارد مردم آزاده را

شعر روزگار آسوده دارد مردم آزاده را ایرج میرزا _غزل 2    روزگار آسوده دارد مردم آزاده را زحمتِ سِندان نمی آید در بگشاده را   از سرِ من عشق کی بیرون رود مانندِ خلق چون کنم دور از خود این همزادۀ آزاده را   خوش نمی آید به گوشم جز حدیثِ کودکان اصلاً اندر[…]

شعر قمر آن نیست که عاشق بَرَد از یاد او را ایرج میرزا_غزل 1

قمر آن نیست که عاشق برد از یاد او را

شعر قمر آن نیست که عاشق برد از یاد او را ایرج میرزا_غزل 1   قمر آن نیست که عاشق بَرَد از یاد او را یادش آن گُل که نه از کف ببَرَد باد او را   ملَکی بود قمر پیشِ خداوند عزیز مرتعی بود فلک خرّم و آزاد او را   چون خدا خلقِ[…]

وصل-تو-کجا-و-من-مهجور-کجا

وصل تو کجا و من مهجور کجا ابوسعید ابوالخیر – رباعی 3

وصل تو کجا و من مهجور کجا ابوسعید ابوالخیر – رباعی 3   وصل تو کجا و من مهجور کجا دردانه کجا حوصله مور کجا هر چند ز سوختن ندارم باکی پروانه کجا و آتش طور کجا     پروانه کجا و آتش طور کجا در قالب رباعی ضربه‌ی اصلی شعر در مصرع آخر اتفاق[…]

سر دفتر آیت نکویی

19 – شعر سر دفتر آیت نکوئی – در احوال لیلی

شعر سر دفتر آیت نکوئی نظامی – لیلی و مجنون 19   سر دفتر آیت نکوئی شاهنشه ملک خوبروئی   فهرست جمال هفت پرگار از هفت خلیفه جامگی خوار   رشک رخ ماه آسمانی رنج دل سرو بوستانی   منصوبه گشای بیم و امید میراث ستان ماه و خورشید   محراب نماز بت‌پرستان قندیل سرای[…]

روزگاریست که سودایِ بتان دینِ من است

روزگاریست که سودای بتان دین من است _ 52

دانلود دکلمه صوتی شعر روزگاریست که سودای بتان دین من است حافظ _ غزل 52 + پخش آنلاین، متن کامل، معنی و تفسیر: غمِ این کار نشاطِ دلِ غمگینِ من است دیدنِ رویِ تو را دیدهٔ جان بین باید شعر روزگاریست که سودای بتان دین من است _ غزل 52 _ حافظ   روزگاریست که[…]

دل-هر-که-صید-کردی-نکشد-سر-از-کمندت

دل هر که صید کردی نکشد سر از کمندت – 34

دانلود دکلمه صوتی شعر دل هر که صید کردی نکشد سر از کمندت سعدی – غزل 34 + پخش آنلاین، متن کامل، معنی و تفسیر. نه دگر امید دارد که رها شود ز بندت به خدا که پرده از روی چو آتشت برافکن. شعر دل هر که صید کردی نکشد سر از کمندت – غزل[…]

شعر کبکی به دهن گرفت موری نظامی - لیلی و مجنون 18 حکایت کبکی به دهن گرفت موری می‌کرد بر آن ضعیف زوری زد قهقهه مور بیکرانی کی کبک تو این چنین ندانی شد کبک دری ز قهقهه سست کاین پیشه من نه پیشه تست

18 – شعر کبکی به دهن گرفت موری – حکایت

شعر کبکی به دهن گرفت موری نظامی – لیلی و مجنون 18   کبکی به دهن گرفت موری می‌کرد بر آن ضعیف زوری   زد قهقهه مور بیکرانی کی کبک تو این چنین ندانی   شد کبک دری ز قهقهه سست کاین پیشه من نه پیشه تست   چون قهقهه کرد کبک حالی منقار زمور[…]

لعل سیراب به خون تشنه، لب یار من است

لعل سیراب به خون تشنه، لب یار من است _ 51

دانلود دکلمه صوتی شعر لعل سیراب به خون تشنه، لب یار من است حافظ _ غزل 51 + پخش آنلاین، متن کامل، معنی و تفسیر: وز پی دیدنِ او دادنِ جان، کار من است شرم از آن چشمِ سیه بادش و مژگان دراز. شعر لعلِ سیرابِ به خون تشنه، لب یار من است _ غزل[…]

کهن-شود-همه-کس-را-به-روزگار-ارادت

کهن شود همه کس را به روزگار ارادت – 33

دانلود دکلمه صوتی شعر کهن شود همه کس را به روزگار ارادت سعدی – غزل 33 + پخش آنلاین، متن کامل، معنی و تفسیر. مگر مرا که همان عشق اولست و زیادت گرم جواز نباشد به پیشگاه قبولت. شعر کهن شود همه کس را به روزگار ارادت – غزل 33 – سعدی   کهن شود[…]

چون دید پدر به حال فرزند

17 – شعر چون دید پدر به حال فرزند – پند دادن پدر مجنون را

شعر چون دید پدر به حال فرزند نظامی – لیلی و مجنون 17   چون دید پدر به حال فرزند آهی بزد و عمامه بفکند   نالید چو مرغ صبحگاهی روزش چو شبی شد از سیاهی   گفت ای ورق شکنج دیده چون دفتر گل ورق دریده   ای شیفته چند بیقراری وی سوخته چند[…]

چون رایت عشق آن جهانگیر

16 – شعر چون رایت عشق آن جهانگیر – بردن پدر مجنون را به خانه

شعر چون رایت عشق آن جهانگیر نظامی – لیلی و مجنون 16   چون رایت عشق آن جهانگیر شد چون مه لیلی آسمان گیر   هر روز خنیده‌نام‌تر گشت در شیفتگی تمام‌تر گشت   هر شیفتگی کز آن نورد است زنجیر بر صداع مرد است   برداشته دل ز کار او بخت درمانده پدر به[…]

یا-رب-به-محمد-و-علی-و-زهرا

یا رب به محمد و علی و زهرا ابوسعید ابوالخیر – رباعی 2

یا رب به محمد و علی و زهرا ابوسعید ابوالخیر – رباعی 2   یا رب به محمد و علی و زهرا یا رب به حسین و حسن و آل‌عبا کز لطف برآر حاجتم در دو سرا بی‌منت خلق یا علی الاعلا     بی‌منت خلق یا علی الاعلا در قالب رباعی ضربه‌ی اصلی شعر[…]

باز-آ-باز-آ-هر-آنچه-هستی-باز-آ

باز آ باز آ هر آنچه هستی باز آ ابوسعید ابوالخیر – رباعی 1

باز آ باز آ هر آنچه هستی باز آ ابوسعید ابوالخیر – رباعی 1   باز آ باز آ هر آنچه هستی باز آ گر کافر و گبر و بت‌پرستی باز آ این درگه ما درگه نومیدی نیست صد بار اگر توبه شکستی باز آ   صد بار اگر توبه شکستی باز آ در قالب[…]