سهراب سپهری از شاعران و نقاش‌های مهم معاصر ما فارسی زبان‌ها به حساب می‌آید. او در تاریخ 14 مهر ماه در سال 1307 در شهر قم به دنیا آمده و در اردیبهشت سال 59 به دلیل سرطان خون در بیمارستان پارس تهران درگذشته است. اما تا زبان فارسی زنده است نام و اشعار و اندیشه‌ی او زنده خواهد ماند.
سهراب سپهری توانست فضاهای تازه‌ای را به شعر فارسی اضافه کند. چه به لحاظ تکنیک‌های تصویری، چه به لحاظ روایت، چه به لحاظ اندیشه‌ی فلسفی. درباره‌ی این سرتیترها به تفصیل در کارگاه‌های آموزش شعرمان صحبت خواهیم کرد.
سهراب سپهری، همان طور که خودش در نامه‌هایش میگوید، از شاگردان نیما یوشیج به حساب می‌آید. او همچنان کمی از لحاظ فرمت زبانی تحت تاثیر فروغ فرخزاد بود. مدتی نیز در یک مجله با احمد شاملو همکاری داشت.
از طریق دکمه‌های زیر می‌توانید وارد بخش‌های مختلف از مطالب مربوط به سهراب سپهری شوید:
اشعار سهراب سپهری بیوگرافی سهراب سپهری نقد شعر سهراب سپهریسپهری از بخش آخر کتاب «آوار آفتاب» شروع میشود و به شکل خیلی تازه و مسحور کنندهای هم شروع میشود و همین طور ادامه دارد و پیش میرود. سپهری با همه فرق دارد. دنیای فکری و حسی او برای من جالبترین دنیاهاست. او از شهر و زمان و مردم خاصی صحبت نمیکند. او از انسان و زندگی حرف میزند و به همین دلیل وسیع است. در زمینهی وزن راه خودش را پیدا کرده. اگر تمام نیروهایش را فقط صرف شعر میکرد، آن وقت میدیدید که به کجا خواهد رسید.
شاملو میگوید: «باید فرصتی پیدا کنم یک بار دیگر شعرهایش را بخوانم، شاید نظرم درباره کارهایش تغییر پیدا کند. یعنی شاید بازخوانیاش بتواند آن عرفانی را که در شرایط اجتماعی سالهای پس از کودتای 32 در نظرم نامربوط جلوه میکرد، امروز به صورتی توجیه کند. سر آدمهای بیگناهی را لب جوب میبُرند و من دو قدم پایینتر بایستم و توصیه کنم که: «آب را گل نکنید!» تصورم این بود که یکیمان از مرحله پرت بودیم… آن شعرها گاهی بیش از حد زیباست، فوقالعاده است… دست کم برای من فقط زیبایی کافی نیست؛ چه کنم؟ اختلاف ما در موضوع کاربرد شعر است. شاید گناه از من است که ترجیح میدهم شعر شیپور باشد نه لالایی؛ یعنی بیدار کننده باشد نه خوابآور».
یا در جایی دیگر میگوید:
«وقتی انسانها چنین در ویتنام قتل و عام میشوند چگونه میشود نگران آب خوردن یک کبوتر بود؟».
سیمین بهبهانی در مصاحبه‌ای صوتی درباره‌ی سهراب سپهری میگوید: هیچ کجا از شعرهای سهراب مرا دچار طغیان احساسات نکرد. نه جایی با این شعرها گریه کردم، نه جایی بسیار شاد شدم.
البته سطرهایی که از دیدگاه سیمین نوشته شد، به نوعی نقل به مضمون بود. شاید کمی جابه‌جایی در کلمات به وجود آمده باشد اما در مجموع اصل سخن همین بود.
سطرهای زیر توسط پوریا پلیکان در کتاب چشم‌ها را باید شست نوشته شده است که توسط انتشارات امتیاز به چاپ رسیده.
عهد عتیق سالها پس از موسا نوشته شد، انجیلها سالها پس از عیسا و قرآن نیز پس از پیامبرِ اسلام جمع آوری شد. تنها چیزی که ما از پیامبران میدانیم، همین کتابهای مقدس‌اند. که در برخی مسائل باهم منافات دارند، و در برخی تکرار کنندهی هم هستند.
امروز تنها راهِ آشنایی با این اشخاص، همین کتابها هستند و بس، چرا که هیچچیزِ دیگری از آنها باقی نمانده است. از سپهری نیز چند کتاب برای نسل‌های آینده باقی مانده است.
میتوانم شعرهای زیادی را مثال بزنم تا با سطرهایی از کتابهای مقدس مقایسه کنیم:
ریگی از روی زمین برداریم
وزن بودن را احساس کنیم
(سهراب سپهری، صدای پای آب)
و همه میدانیم
ریههای لذت، پر اکسیژن مرگ است.
(سهراب سپهری، صدای پای آب)
قشنگ یعنی چه؟
قشنگ یعنی تعبیر عاشقانهی اشکال.
(سهراب سپهری، مسافر)
اینها حرفهاییست که همیشه خواهان خواهند داشت. زیرا که همیشه انسانها با «زندگی» درگیر هستند. سهراب، شاعر حرفهای قصار است اما آنقدر شاعرانه می‌نویسد که آدم از خواندنشان لذت میبَرَد. او نصیحت میکند اما انسان، به طور ناخودآگاه، راضی میشود که بنشیند و به نصیحتهایش گوش دهد. سهراب باهوش است. صمیمانه حرف میزند. نمیگوید: ریگی از روی زمین بردار و وزن بودن را احساس کن! بلکه همین جملهی دستوری را به شکلی لطیفتر بیان میکند: ریگی از روی زمین برداریم… چه بسا این صمیمیت کاملن صادقانه اتفاق میافتد. یعنی سهراب به واقع خودش را هم مورد خطاب قرار میدهد و این صرفن برای خوشآمدِ مخاطب نیست.
بی‌شک سهراب یکی از همان شاعرهاست. از همان‌هایی که میتوانند پیامبرِ عصر خودشان باشند. او خلوت را خوب می‌شناسد. خلوت جایی‌ست که تمام عارفان، در سراسر جهان، با آن آشنا هستند. در این اصل تفاوتی بین بودیسم و عرفان سرخ پوستی و دیگر عرفان‌ها نیست. همه بر سر این موضوع اشتراک نظر دارند.
سهراب با چشم‌هایش و گوش‌ها و قدرتِ لامسه‌اش، جهانِ پیرامونش را به درونِ خود می‌کِشد. بعد در خلوتش می نشیند و آن چیزی که درونش رفته است را کندوکاو میکند.
او همه چیز را تخریب میکند تا جهانی تازه خلق کند. کودکانه به جهان مینگرد، انگار تا به حال اشیای اطرافش را ندیده است و میکوشد تا همه‌چیز را از نو بشناسد. درست مثل یک کودک.
من نمیدانم
که چرا میگویند اسب حیوان نجیبی است
کبوتر زیباست
و چرا در قفس هیچ کسی کرکس نیست
گل شبدر چه کم از لاله ی قرمز دارد
(سهراب سپهری، صدای پای آب)
مکاشفه های پیش گویانه «هشت کتاب» : هنر به معنی شهود حقایق، نسبتی نزدیک با مکاشفه و شهود دارد. واژه مکاشفه و الهام از واژگان و تعابیری است که در پیوند با شعر شرع و عرش است و در گفتار و نوشتار دینی و هنری بسامد فراوانی دارد مکاشفه در نگاه فراگیر و در زمینه[…]
بررسی تطبیقی طبیعت گرایی در اندیشه های سهراب سپهری و جبران خلیل جبران : مقاله حاضر، بررسی تطبیقی طبیعت گرایی در آثار سهراب سپهری و جبران خلیل جبران بر اساس مکتب آمریکایی است و به وجوه مشترک و متفاوت طبیعت گرایی و بررسی علل و انگیزه های آن می پردازد. زمانی که شرایط گوناگون ،فردی ،فرهنگی[…]
تاثیر مکتب سمبولیسم بر شعر تنی چند از شاعران معاصر : مکتب سمبولیسم، یکی از مکاتب ادبی اروپایی است که در نیمه ی دوم قرن نوزدهم پس از مکتبهایی چون کلاسیسم ، رمانتیسم، رئالیسم و ناتورالیسم به وجود آمده، چدویک در تعریف سمبولیسم می گوید: «سمبولیسم هنر بیان افکار و عواطف، ته از راه مستقیم بلکه[…]
مقایسه محتوایی اشعار غنایی سه شاعر زن و مرد معاصر؛ پروین اعتصامی، فروغ فرخزاد، طاهره صفار زاده ،ملک الشعرای بهار، سهراب سپهری و علی موسوی گرمارودی: تأثیر زنان در پایه گذاری پیشرفته و تحولات شعر فارسی این مهمترین جلوه ادبی زبان فارسی را نمی توان نادیده گرفت، هم اکنون زن ایرانی امتیازات چشمگیری به دست[…]
بررسی مقایسه ای شعر فروغ و سپهری از نظرگاه فکری و محتوایی : سهراب و فروغ از میان شاعران معاصر ارتباط شاعرانه و دوستانه بیشتری با هم داشته اند. درباره روابط دوستانه این دو گفته اند که گاه فروغ از نمایشگاههای نقاشی سپهری دیدن میکرد (جلالی، ۱۳۷۲، ص (٦٢٦) و گاه نیز برای دیدن او[…]
تناسخ و قداست گیاهی در شعر سپهری و شاملو : «در خواب درختان نوشیده شویم که شکوه روییدن در ما میگذرد»(سپهری) نویسنده : دکتر حمیرا زمردی از آرشیو مطالب نیز دیدن کنید: تناسخ و قداست گیاهی در شعر سپهری و الف. بامداد: جلوه های قداست گیاهان در قالب اعتقاد به تناسخ، تولد دوباره و رستاخیز[…]
دوگانگی نگاه دو شاعر به پدیده ای مشترک (پرنده_کلاغ): دریافت معناهای بسیاری از متون ادبی هیچ وابستگی به شناخت زندگی نامه پدید آورندگان آنها ندارد میتوان نام و هویت مؤلف را فراموش و بدون توجه به نیت “او”، متن پدید آمده را بازخوانی کرد. اما هنگامی که به دنبال دست یابی به شناختی از مؤلف[…]
اشتراکات ساختاری در شعر نیما و چند شاعر معاصر مقدمه شعر معاصر در ایران به عنوان سبکی مستقل با حد و مرز مشخص و متمایز از شعر کلاسیک جریانی است که به رغم مخالفتها همچنان در مسیر پیش رونده خود با خیل عظیمی از پیروان در حال تداوم است. این سبک با وجود اعتراف و[…]
مجاز مرسل و پیوند آن با ابهام در شعر : نیما،اخوان،سپهری و فروغ فرخزاد مقدمه ابهام هنری که از عوامل ذاتی شعر ،است در حوزه مجازی زبان صورت میگیرد حوزه مجازی زبان گسترده است و شامل اغلب صناعات بلاغی همچون مجاز مرسل، استعاره، کنایه تمثیل، حسامیزی، نماد و… میشود اما آنچه در این مبحث مورد[…]
اشعار سهراب سپهری در هشت کتاب تقسیم‌بندی شده‌اند. اشعار سهراب سپهری سهراب سپهری در قالب‌های مختلفی از جمله نیمایی، چهارپاره و آزاد شعر سروده است. او در ابتدا تحت تاثیر نیما یوشیج بود و بعد آرام آرام اشعار رنگ ویژه‌ای به خود گرفت. سهراب سپهری از شاعران دهه‌ی چهل است یعنی از همنسلان احمد[…]
بیوگرافی سهراب سپهری به قلم خودش من کاشی¬ام. اما در قم متولد شده¬ام. شناسنامه¬ام درست نیست. مادرم می¬داند که من روز چهاردهم مهر ( 6 اکتبر) به دنیا آمده¬ام. درست سر ساعت 12. مادرم صدای اذان را می¬شنیده است. در قم زیاد نمانده¬ایم. به گلپایگان و خوانسار رفته¬ایم. بعد به سرزمین پدری. من کودکی[…]
تحلیل روایت در شعر مسافر سهراب سپهری نقد ساختاری روایت در شعر مسافر سهراب سپهری نویسنده رضا قنبری عبدالملکی استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه دامغان چکیده نظریۀ ریخت شناسی از جمله نظریه هایی است که در زمینۀ تحلیلِ ساختاری آثار ادبی بسیار کارآمد است. اهمیت این نظریه سبب شد تا با رویکرد[…]
دم غروب میان حضور خسته اشیا – شعر مسافر سهراب سپهری دم غروب میان حضور خسته اشیا/ نگاه منتظری حجم وقت را می دید/ و روی میز هیاهوی چند میوه نوبر/ به سمت مبهم ادراک مرگ جاری بود… دم غروب میان حضور خسته اشیا نگاه منتظری حجم وقت را می دید و روی میز[…]
امشب در يك خواب عجيب – شعر تا انتها حضور سهراب سپهری امشب در يك خواب عجيب رو به سمت كلمات باز خواهد شد باد چيزي خواهد گفت سيب خواهد افتاد روي اوصاف زمين خواهد غلتيد، تا حضور وطن غايب شب خواهد رفت. سقف يك وهم فرو خواهد ريخت. چشم هوش محزون نباتي را[…]
ظهر بود ابتداي خدا بود – شعر اینجا همیشه تیه سهراب سپهری ظهر بود ابتداي خدا بود ريگ زار عفيف گوش مي كرد حرف هاي اساطيري آب را مي شنيد آب مثل نگاهي به ابعاد ادراك. لكلك مثل يك اتفاق سفيد بر لب بركه بود. حجم مرغوب خود را در تماشاي تجريد مي شست. چشم[…]
ماه رنگ تفسیر مس بود – شعر سمت خیال دوست سهراب سپهری ماه رنگ تفسیر مس بود مثل اندوه تفهیم بالا می آمد سرو شیهه بارز خاک بود کاج نزدیک مثل انبوه فهم صفحه ساده فصل را سایه میزد کوفی خشک تیغال ها خوانده می شد از زمین های تاریک بوی تشکیل ادراک می[…]
کاج های زیادی بلند – شعر تنهای منظره سهراب سپهری کاج های زیادی بلند زاغ های زیادی سیاه آسمان به اندازه آبی سنگچین ها ، تماشا، تجرد کوچه باغ فرا رفته تا هیچ ناودان مزین به گنجشک آفتاب صریح خاک خوشنود چشم تا کار می کرد هوش پاییز بود. ای عجیب قشنگ! با نگاهی[…]
آسمان پر شد از خال پروانه هاي تماشا – شعر چشمان یک عبور سهراب سپهری آسمان پر شد از خال پروانه هاي تماشا عكس گنجشك افتاد در آب رفاقت فصل پرپر شد از روي ديوار در امتداد غريزه باد مي آمد از سمت زنبيل سبز كرامت شاخه مو به انگور مبتلا بود. كودك آمد[…]
این وجودی که در نور ادراک – شعر بی روزها عروسک سهراب سپهری این وجودی که در نور ادراک مثل یک خواب رعنا نشسته روی پلک تماشا واژه های تر و تازه می پاشد. چشم هایش نفی تقویم سبز حیات است. صورتش مثل یک تکه تعطیل عهد دبستان سپید است. سال ها این سجود[…]
ای میان سخن های سبز نجومی – شعر متن قدیم شب سهراب سپهری ای میان سخن های سبز نجومی برگ انجیر ظلمت عفت سبز را می رساند سینه آب در حسرت عکس یک باغ می سوزد سیب روزانه در دهان طعم یک وهم دارد ای هراس قدیم! در خطاب تو انگشت های من از[…]
ای عبور ظریف بال را معنی کن – شعر اینجا پرنده بود سهراب سپهری ای عبور ظریف بال را معنی کن تا پر هوش من از حسادت بسوزد ای حیات شدید ریشه های تو از مهلت نور آب می نوشد آدمی زاد- این حجم غمناک- روی پاشویه ی وقت روز سرشاری حوض را خواب[…]
صبح است گنجشک محض می خواند – شعر هم سطر هم سپید سهراب سپهری صبح است گنجشک محض می خواند پاییز روی وحدت دیوار اوراق می شود رفتار آفتاب مفرح حجم فساد را از خواب می پراند یک سیب در فرصت مشبک زنبیل می پوسد حسی شبیه غربت اشیا از روی پلک می گذرد[…]
روزی که دانش لب آب زندگی می کرد – شعر از آب ها به بعد سهراب سپهری روزی که دانش لب آب زندگی می کرد انسان در تنبلی لطیف یک مرتع با فلسفه های لاجوردی خوش بود در سمت پرنده فکر می کرد با نبض درخت او می زد مغلوب شرایط شقایق بود مفهوم[…]
سال ميان دو پلك را – شعر اکنون هبوط رنگ سهراب سپهری سال ميان دو پلك را ثانيه هايي شبيه راز تولد بدرقه كردند كم كم ، در ارتفاع خيس ملاقات صومعه نور ساخته مي شد حادثه از جنس ترس بود. ترس وارد تركيب سنگ ها مي شد. حنجره اي در ضخامت خنك باد[…]
باران اضلاع فراغت را مي شست – شعر وقت لطیف شن سهراب سپهری باران اضلاع فراغت را مي شست من با شن هاي مرطوب عزيمت بازي مي كردم و خواب سفرهاي منقش مي ديدم. من قاتي آزادي شن ها بودم. من دلتنگ بودم. در باغ يك سفره مانوس پهن بود. چيزي وسط سفره، شبيه[…]
زن دم درگاه بود – شعر نزدیک دورها سهراب سپهری زن دم درگاه بود با بدني از هميشه رفتم نزديك چشم ، مفصل شد حرف بدل شد به پر، به شور، به اشراق سايه بدل شد به آفتاب رفتم قدري در آفتاب بگردم. دور شدم در اشاره هاي خوشايند: رفتم تا وعده گاه كودكي[…]
صبح شوری ابعاد عید – شعر ای شور ای قدیم سهراب سپهری صبح شوری ابعاد عید ذایقه را سایه کرد عکس من افتاد در مساحت تقویم در خم آن کودکانه های مورب روی سرازیری فراغت یک عید داد زدم به چه هوایی در ریه هایم وضوح بال تمام پرنده های جهان بود آن روز[…]
آه، در ایثار سطح ها چه شکوهی است – شعر تا نبض خیس صبح سهراب سپهری آه، در ایثار سطح ها چه شکوهی است ای سرطان شریف عزلت سطح من ارزانی تو باد یک نفر آمد تا عضلات بهشت دست مرا امتداد داد. یک نفر آمد که نور صبح مذاهب در وسط دگمه های[…]
عصر چند عدد سار – شعر همیشه سهراب سپهری عصر چند عدد سار دور شدند از مدار حافظه کاج نیکی جسمانی درخت به جا ماند عفت اشراق روی شانه من ریخت حرف بزن ای زن شبانه موعود زیر همین شاخه های عاطفی باد کودکی ام رابه دست من بسپار در وسط این همیشه هیا[…]
بزرگ بود و از اهالی امروز بود – شعر دوست سهراب سپهری شعر سهراب سپهری برای فروغ فرخزاد بزرگ بود و از اهالی امروز بود و با تمام افق های باز نسبت داشت و لحن آب و زمین را چه خوب می فهمید صداش به شکل حزن پریشان واقعیت بود و پلک هاش[…]
