قالب های شعر فارسی

قالب های شعر فارسی، نوعی دسته بندی برای شعر ها محسوب می‌شود. که می‌توان آن ها را با توجه به قالبی که دارند در دو دسته کلی کلاسیک (سنتی) و یا مدرن (نوین) قرار داد.

قالب های شعر فارسی

در کل منظور از قالب یک شعر فرمت ظاهری آن شعر است. یعنی آرایش کلی مصراع های شعر در کنار هم، نظام وزن های هر مصرع و نظم قافیه بندی آن است.

قالب شعر سنتی (کلاسیک)

این قالب ها از دوران کهن پدید آمده اند، هرچند امروز هم رایج هستند. که دارای قوانینی مثل «تساوی وزن مصراع های یک شعر و نظم ثابت قافیه ها» هستند.

برای سرودن یک شعر در قالب کلاسیک، شاعر ناچار است به قوانین عروض و قافیه مسلط باشد. حتی آگاهی به این قوانین برای مخاطبان شعر و اهالی موسیقی به طور مثال نوازنده ها و خواننده ها هم خالی از لطف نیست.

برای یادگیری آسان و سریع عروض و قافیه می‌توانید در کارگاه عروض و قافیه شرکت کنید.

کارگاه آموزش عروض و قافیه

چند قالب شعر سنتی رایج

غزل، چهارپاره، مثنوی، قطعه، قصیده، مسمط، رباعی، دوبیتی و…

قالب نوین (مدرن)

در دوران معاصر شاعرانی بر آن شدند که سنت شکنی کرده و پا را فراتر از قواعد و قوانینی بگذارند که یک شاعر را در سروندن شعر محدود می‌کند. یعنی دو اصل کلی تساوی وزن مصراع های شعر و نظم ثابت قافیه ها را دیگر رعایت نکردند. که ما از نیما یوشیج بعنوان اولین پدید آورنده رسمی قالب های نوین یاد می‌کنیم.

در زیر شعری از نیما را می‌خوانیم.

کشتگاهم خشک ماند و یکسره تدبیرها

گشت بی سود و ثمر

تنگنای خانه ام را یافت دشمن با نگاه حلیه اندوزش

وای بر من! می کند آماده بهر سینه ی من تیرهایی

که به زهر کینه آلوده ست.

پس به جاده های خونین کله های مردگان را

به غبار قبرهای کهنه اندوده

از پس دیوار نبر خاک می چیند

وز پی آزار دل آزردگان

در میان کله های چیده بنشیند

سرگذشت زجر را خواند.

وای بر من!

در شبی تاریک از اینسان

بر سر این کله ها جنبان

چه کسی آیا ندانسته گذارد پا؟

از تکان کله ها آیا سکوت این شب سنگین

-کاندر آن هر لحظه مطرودی فسون تازه می بافد-

کی که بشکافد؟

یک ستاره از فساد خاک وارسته

روشنایی کی دهد آیا

این شب تاریک دل را؟

عابرین! ای عابرین!

بگذرید از راه من بی هیچ گونه فکر

دشمن من می رسد، می کوبدم بر در

خواهدم پرسید نام و هر نشان دیگر.

وای بر من!

به کجای این شب تیره بیاویزم قبای ژنده ی خود را

تا کشم از سینه ی پر درد خود بیرون

تیرهای زهر را دلخون؟

وای بر من!

24 بهمن 1318

قالب شعر: نیمایی

برای مطالعه دیگر اشعار نیما یوشیج از طریق دکمه زیر اقدام کنید.

اشعار نیما یوشیج

چند قالب نوین رایج

از قالب های نوین(مدرن) می‌توان به نیمایی، سپید و موج نو اشاره کرد.

شعر سایه ی سرگردان هوشنگ ابتهاج

پای بند قفسم باز و پر بازم نیست – سایه ی سرگردان

پای بند قفسم باز و پر بازم نیست – شعر سایه ی سرگردان هوشنگ ابتهاج   پای بند قفسم باز و پر بازم نیست سر گل دارم و پروانه ی پروازم نیست گل به لبخند و مرا گریه گرفته ست گلو چون دلم تنگ نباشد که پر بازم نیست گاهم از نای دل خویش نوایی[…]

شعر شرم و شوق هوشنگ ابتهاج

دل می ستاند از من و جان می دهد به من – شرم و شوق

دل می ستاند از من و جان می دهد به من – شعر شرم و شوق هوشنگ ابتهاج   دل می ستاند از من و جان می دهد به من آرام جان و کام جهان می دهد به من دیدار تو طلیعه ی صبح سعادت است تا کی ز مهر طالع آن می دهد به[…]

شعر رحیل هوشنگ ابتهاج

فریاد که از عمر جهان هر نفسی رفت – رحیل

فریاد که از عمر جهان هر نفسی رفت – شعر رحیل هوشنگ ابتهاج   فریاد که از عمر جهان هر نفسی رفت دیدیم کزین جمع پراکنده کسی رفت شادی مکن از زادن و شیون مکن از مرگ زین گونه بسی آمد و زین گونه بسی رفت آن طفل که چو پیر ازین قافله درماند وان[…]

دوش از مسجد سوی میخانه آمد پیر ما چیست یاران طریقت بعد از این تدبیر ما ما مریدان روی سوی قبله چون آریم چون روی سوی خانهٔ خَمّار دارد پیر ما

دوش از مسجد سوی میخانه آمد پیر ما – 10

دانلود دکلمه صوتی شعر دوش از مسجد سوی میخانه آمد پیر ما حافظ (غزل 10) + پخش آنلاین، متن کامل، معنی و تفسیر: چیست یاران طریقت بعد از این تدبیر ما ما مریدان روی سوی قبله چون آریم چون. شعر دوش از مسجد سوی میخانه آمد پیر ما – غزل دهم 10 – حافظ  […]

رونق عهد شباب است دگر بُستان را

رونق عهد شباب است دگر بستان را – 9

دانلود دکلمه صوتی شعر رونق عهد شباب است دگر بُستان را حافظ (غزل 9) + پخش آنلاین، متن کامل، معنی و تفسیر: می‌رسد مژدهٔ گل بلبل خوش الحان را ای صبا گر به جوانان چمن باز رَسی شعر رونق عهد شباب است دگر بستان را –  9 – حافظ   رونق عهد شباب است دگر[…]

ساقیا برخیز و دَردِه جام را خاک بر سر کن غم ایام را ساغر می بر کفم نِه تا ز بَر بَرکِشم این دلق اَزرَق‌فام را

ساقیا برخیز و دَردِه جام را – 8

دانلود دکلمه صوتی شعر ساقیا برخیز و دَردِه جام را حافظ (غزل 8) + پخش آنلاین، متن کامل، معنی و تفسیر: خاک بر سر کن غم ایام را ساغر می بر کفم نِه تا ز بَر شعر ساقیا برخیز و دَردِه جام را – غزل 8 – حافظ    ساقیا برخیز و دَردِه جام را[…]

صوفی بیا که آینه صافیست جام را

صوفی بیا که آینه صافیست جام را – 7

دانلود دکلمه صوتی شعر صوفی بیا که آینه صافیست جام را حافظ (غزل 7) + پخش آنلاین، متن کامل، معنی و تفسیر: تا بنگری صفای می لعل‌فام را راز درون پرده ز رندان مست پرس   شعر صوفی بیا که آینه صافیست جام را حافظ – غزل هفتم 7 – حافظ   صوفی بیا که[…]

شعر به ملازمان سلطان که رساند این دعا را؟ حافظ - غزل ششم 6

به ملازمان سلطان که رساند این دعا را؟ – غزل 6

دانلود دکلمه صوتی شعر به ملازمان سلطان که رساند این دعا را؟ (غزل 6) + پخش آنلاین، متن کامل، معنی و تفسیر:که به شُکرِ پادشاهی ز نظر مران گدا را ز رقیب دیوسیرت به خدای خود پناهم شعر به ملازمان سلطان که رساند این دعا را؟ – غزل ششم 6 – حافظ   به ملازمان[…]

شعر بی نشان هوشنگ ابتهاج

زین گونه ام که در غم غربت شکیب نیست – بی نشان

زین گونه ام که در غم غربت شکیب نیست – شعر بی نشان هوشنگ ابتهاج   زین گونه ام که در غم غربت شکیب نیست گر سر کنم شکایت هجران غریب نیست جانم بگیر و صحبت جانانه ام ببخش کز جان شکیب هست و ز جانان شکیب نیست گم گشته دیار محبت کجا رود نام[…]

شعر سایه ی هما هوشنگ ابتهاج

به من ز بوی تو باد صبا دریغ نکرد – سایه ی هما

به من ز بوی تو باد صبا دریغ نکرد – شعر سایه ی هما هوشنگ ابتهاج   به من ز بوی تو باد صبا دریغ نکرد ز آشنا نفس آشنا دریغ نکرد چو غنچه تنگ دلی هرگزش مباد آن گل که بوی خوش ز نسیم صبا دریغ نکرد صفای آیینه ی روی آن پری وش[…]

شعر سرشک نیاز هوشنگ ابتهاج

دلی که پیش تو ره یافت باز پس نرود – سرشک نیاز

دلی که پیش تو ره یافت باز پس نرود – شعر سرشک نیاز هوشنگ ابتهاج   دلی که پیش تو ره یافت باز پس نرود هوا گرفته ی عشق از پی هوس نرود به بوی زلف تو دم می زنم درین شب تار وگرنه چون سحرم بی تو یک نفس نرود چنان به دام غمت[…]

شعر زبان نگاه هوشنگ ابتهاج

نشود فاش کسی آنچه میان من و توست – زبان نگاه

نشود فاش کسی آنچه میان من و توست – شعر زبان نگاه هوشنگ ابتهاج   نشود فاش کسی آنچه میان من و توست تا اشارات نظر نامه رسان من و توست گوش کن با لب خاموش سخن می گویم پاسخم گو به نگاهی که زبان من و توست روزگاری شد و کس مرد ره عشق[…]

شعر یار گمشده هوشنگ ابتهاج

گر چشم دل بر آن مه آیینه رو کنی – یار گمشده

گر چشم دل بر آن مه آیینه رو کنی – شعر یار گمشده هوشنگ ابتهاج   گر چشم دل بر آن مه آیینه رو کنی سیر جهان در آینه ی روی او کنی خاک سیه مباش که کس برنگیردت آیینه شو که خدمت آن ماهرو کنی جان تو جلوه گاه آن گهی شود کایینه اش[…]

شعر سایه ی گل هوشنگ ابتهاج

ز پرده گر بدر آید نگار پرده نشینم – سایه ی گل

ز پرده گر بدر آید نگار پرده نشینم – شعر سایه ی گل هوشنگ ابتهاج   ز پرده گر بدر آید نگار پرده نشینم چون اشک از نظر افتد نگارخانه ی چینم بسازم از سر زلف تو چون نسیم به بویی گرم ز دست نیابد که گل ز باغ تو چینم مرو به ناز جوانی[…]

شعر آخر دل است این هوشنگ ابتهاج

دل چون توان بریدن ازو مشکل است این – آخر دل است این

دل چون توان بریدن ازو مشکل است این – شعر آخر دل است این هوشنگ ابتهاج   دل چون توان بریدن ازو مشکل است این آهن که نیست جان من آخر دل است این من می شناسم این دل مجنون خویش را پندش مگوی که بی حاصل است این جز بند نیست چاره ی دیوانه[…]

شعر همیشه بهار هوشنگ ابتهاج

گذشتم از تو که ای گل چو عمر من گذرانی – همیشه بهار

گذشتم از تو که ای گل چو عمر من گذرانی – شعر همیشه بهار هوشنگ ابتهاج   گذشتم از تو که ای گل چو عمر من گذرانی چه گویمت که به باغ بهشت گم شده مانی به دور چشم تو هر چند داد دل نستاندم برو که کام دل از دور آسمان بستانی گذشتم به[…]

شعر پیام پرستو هوشنگ ابتهاج

بیا که بار دگر گل به بار می آید – پیام پرستو

بیا که بار دگر گل به بار می آید – شعر پیام پرستو هوشنگ ابتهاج   بیا که بار دگر گل به بار می آید بیار باده که بوی بهار می آید هزار غم ز تو دارم به دل، بیا ای گل که گل شکفته و بانگ هزار می آید طرب میانه ی خوش نیست[…]

شعر فسانه ی شهر هوشنگ ابتهاج

صبا به لرزش تن سیم تار را مانی – فسانه ی شهر

صبا به لرزش تن سیم تار را مانی – شعر فسانه ی شهر هوشنگ ابتهاج   صبا به لرزش تن سیم تار را مانی به بوی نافه سر زلف یار را مانی به گوش یار رسان شرح بی قراری دل به زلف او که دل بی قرار را مانی در انتظار سحر چون من ای[…]

شعر خنده ی غم آلود هوشنگ ابتهاج

چون باد می روی و به خاکم فکنده ای – خنده ی غم آلود

چون باد می روی و به خاکم فکنده ای – شعر خنده ی غم آلود هوشنگ ابتهاج   چون باد می روی و به خاکم فکنده ای آری برو که خانه ز بنیاد کنده ای حس و هنر به هیچ، ز عشق بهشتی ام شرمی نیامدت که ز چشمم فکنده ا ی؟ اشکم دود به[…]

شعر اشک ندامت هوشنگ ابتهاج

ای فرستاده سلامم به سلامت باشی – اشک ندامت

ای فرستاده سلامم به سلامت باشی – شعر اشک ندامت هوشنگ ابتهاج   ای فرستاده سلامم به سلامت باشی غمم آن نیست که قادر به غرامت باشی گل که دل زنده کند بوی وفایی دارد تو مگر صاحب اعجاز و کرامت باشی خانه ی دل نه چنان ریخته از هم که در او سر فرود[…]

دل می‌رود ز دستم صاحب‌دلان خدا را

دل می‌رود ز دستم صاحب‌دلان خدا را – 5

دانلود دکلمه صوتی شعر دل می‌رود ز دستم صاحب‌دلان خدا را حافظ (غزل 5) + پخش آنلاین، متن کامل، معنی و تفسیر: دردا که راز پنهان خواهد شد آشکارا کشتی‌شکستگانیم ای باد شُرطِه برخیز شعر دل می‌رود ز دستم صاحب‌دلان خدا را  – غزل 5 – حافظ   دل می‌رود ز دستم صاحب‌دلان خدا را[…]

شعر مرغ پریده هوشنگ ابتهاج

هنوز چشم مرادم رخ تو سیر ندیده – مرغ پریده

هنوز چشم مرادم رخ تو سیر ندیده – شعر مرغ پریده هوشنگ ابتهاج   هنوز چشم مرادم رخ تو سیر ندیده هوا گرفتی و رفتی ز کف چو مرغ پریده تو را به روی زمین دیدم و شکفتم و گفتم که این فرشته برای من از بهشت رسیده بیا که چشم و چراغم تو بودی[…]

شعر خاکستر هوشنگ ابتهاج

چون خواب ناز بود که باز از سرم گذشت – خاکستر

چون خواب ناز بود که باز از سرم گذشت – شعر خاکستر هوشنگ ابتهاج   چون خواب ناز بود که باز از سرم گذشت نامهربان من که به ناز از برم گذشت چون ابر نوبهار بگریم درین چمن از حسرت گلی که ز چشم ترم گذشت منظور من که منظره افروز عالمی ست چون برق[…]

شعر قصه ی درد هوشنگ ابتهاج

رفتم و زحمت بیگانگی از کوی تو بردم – قصه ی درد

رفتم و زحمت بیگانگی از کوی تو بردم – شعر قصه ی درد هوشنگ ابتهاج   رفتم و زحمت بیگانگی از کوی تو بردم آشنای و دلم بود و به دست تو سپردم اشک دامان مرا گیرد و در پای من افتد که دل خون شده را هم ز چه همراه نبردم شومم از آینه[…]

شعر اشک واپسین هوشنگ ابتهاج

به کویت با دل شاد آمدم با چشم تر رفتم – اشک واپسین

به کویت با دل شاد آمدم با چشم تر رفتم – شعر اشک واپسین هوشنگ ابتهاج   به کویت با دل شاد آمدم با چشم تر رفتم به دل امید درمان داشتم درمانده تر رفتم تو کوته دستی ام می خواستی ورنه من مسکین به راه عشق اگر از پا در افتادم به سر رفتم[…]

شعر ناله ای بر هجران هوشنگ ابتهاج

گل می رود از بستان بلبل ز چه خاموشی – ناله ای بر هجران

گل می رود از بستان بلبل ز چه خاموشی – شعر ناله ای بر هجران هوشنگ ابتهاج   گل می رود از بستان بلبل ز چه خاموشی وقت است که دل زین غم بخراشی و بخروشی ای مرغ بنال ای مرغ آمد گه نالیدن گل می سپرد ما را دیگر به فراموشی آه ای دل[…]

شعر دام بلا هوشنگ ابتهاج

زین پیش از پس و پیش زلف دو تا مگستر – دام بلا

زین پیش از پس و پیش زلف دو تا مگستر – شعر دام بلا هوشنگ ابتهاج   زین پیش از پس و پیش زلف دو تا مگستر در پیش پای دل ها دام بلا مگستر تا کی کنی پریشان دل های مبتلا را آن خرمن بلا را پیش صبا مگستر بر پای مرغ مألوف کس[…]

شعر ناله هوشنگ ابتهاج

ز داغ عشق تو خون شد دل چو لاله ی من – ناله

ز داغ عشق تو خون شد دل چو لاله ی من – شعر ناله هوشنگ ابتهاج   ز داغ عشق تو خون شد دل چو لاله ی من فغان که در دل تو ره نیافت ناله ی من مرا چو ابر بهاری به گریه آر و بخند که آبروی تو ای گل بود ز ژاله[…]

شعر وفا هوشنگ ابتهاج

بیا که بر سر آنم که پیش پای تو میرم – وفا

بیا که بر سر آنم که پیش پای تو میرم – شعر وفا هوشنگ ابتهاج   بیا که بر سر آنم که پیش پای تو میرم ازین چه خوش ترم ای جان که من برای تو میرم دست هجر تو جان می برم به حسرت روزی که تو ز راه بیایی و من به پای[…]

صبا-به-لطف-بگو-آن-غزال-رعنا-را

صبا به لطف بگو آن غزال رعنا را – 4

دانلود دکلمه صوتی شعر صبا به لطف بگو آن غزال رعنا را حافظ (غزل 4) + پخش آنلاین، متن کامل، معنی و تفسیر: که سر به کوه و بیابان تو داده‌ای ما را شکرفروش که عمرش دراز باد چرا شعر صبا به لطف بگو آن غزال رعنا را – غزل چهارم 4 – حافظ  […]