قالب های شعر فارسی

قالب های شعر فارسی، نوعی دسته بندی برای شعر ها محسوب می‌شود. که می‌توان آن ها را با توجه به قالبی که دارند در دو دسته کلی کلاسیک (سنتی) و یا مدرن (نوین) قرار داد.

قالب های شعر فارسی

در کل منظور از قالب یک شعر فرمت ظاهری آن شعر است. یعنی آرایش کلی مصراع های شعر در کنار هم، نظام وزن های هر مصرع و نظم قافیه بندی آن است.

قالب شعر سنتی (کلاسیک)

این قالب ها از دوران کهن پدید آمده اند، هرچند امروز هم رایج هستند. که دارای قوانینی مثل «تساوی وزن مصراع های یک شعر و نظم ثابت قافیه ها» هستند.

برای سرودن یک شعر در قالب کلاسیک، شاعر ناچار است به قوانین عروض و قافیه مسلط باشد. حتی آگاهی به این قوانین برای مخاطبان شعر و اهالی موسیقی به طور مثال نوازنده ها و خواننده ها هم خالی از لطف نیست.

برای یادگیری آسان و سریع عروض و قافیه می‌توانید در کارگاه عروض و قافیه شرکت کنید.

کارگاه آموزش عروض و قافیه

چند قالب شعر سنتی رایج

غزل، چهارپاره، مثنوی، قطعه، قصیده، مسمط، رباعی، دوبیتی و…

قالب نوین (مدرن)

در دوران معاصر شاعرانی بر آن شدند که سنت شکنی کرده و پا را فراتر از قواعد و قوانینی بگذارند که یک شاعر را در سروندن شعر محدود می‌کند. یعنی دو اصل کلی تساوی وزن مصراع های شعر و نظم ثابت قافیه ها را دیگر رعایت نکردند. که ما از نیما یوشیج بعنوان اولین پدید آورنده رسمی قالب های نوین یاد می‌کنیم.

در زیر شعری از نیما را می‌خوانیم.

کشتگاهم خشک ماند و یکسره تدبیرها

گشت بی سود و ثمر

تنگنای خانه ام را یافت دشمن با نگاه حلیه اندوزش

وای بر من! می کند آماده بهر سینه ی من تیرهایی

که به زهر کینه آلوده ست.

پس به جاده های خونین کله های مردگان را

به غبار قبرهای کهنه اندوده

از پس دیوار نبر خاک می چیند

وز پی آزار دل آزردگان

در میان کله های چیده بنشیند

سرگذشت زجر را خواند.

وای بر من!

در شبی تاریک از اینسان

بر سر این کله ها جنبان

چه کسی آیا ندانسته گذارد پا؟

از تکان کله ها آیا سکوت این شب سنگین

-کاندر آن هر لحظه مطرودی فسون تازه می بافد-

کی که بشکافد؟

یک ستاره از فساد خاک وارسته

روشنایی کی دهد آیا

این شب تاریک دل را؟

عابرین! ای عابرین!

بگذرید از راه من بی هیچ گونه فکر

دشمن من می رسد، می کوبدم بر در

خواهدم پرسید نام و هر نشان دیگر.

وای بر من!

به کجای این شب تیره بیاویزم قبای ژنده ی خود را

تا کشم از سینه ی پر درد خود بیرون

تیرهای زهر را دلخون؟

وای بر من!

24 بهمن 1318

قالب شعر: نیمایی

برای مطالعه دیگر اشعار نیما یوشیج از طریق دکمه زیر اقدام کنید.

اشعار نیما یوشیج

چند قالب نوین رایج

از قالب های نوین(مدرن) می‌توان به نیمایی، سپید و موج نو اشاره کرد.

ای آنکه بعشق در دو عالم سمری

ای آنکه بعشق در دو عالم سمری

ای آنکه بعشق در دو عالم سمری   ای آنکه بعشق در دو عالم سمری وز هر دو جهان بچشم من خوبتری   دادی ز برای من گلابی چون اشک معلوم شد از گریه من بی خبری     مطالب بیشتر در:     پیشنهاد ویژه برای مطالعه  حال دلم طوفانیست در آینه پاییدنت را[…]

یک شیشه گلاب ارمغان دادم من

یک شیشه گلاب ارمغان دادم من

یک شیشه گلاب ارمغان دادم من گلاب   یک شیشه گلاب ارمغان دادم من ای آنکه ز بندگیت آزادم من   اشکی که گل از رشک رخت ریخت به خاک در شیشه نمودم و فرستادم من     مطالب بیشتر در:     پیشنهاد ویژه برای مطالعه  حال دلم طوفانیست در آینه پاییدنت را دوست[…]

ترسم که ازین محبت پنهانی

ترسم که ازین محبت پنهانی

ترسم که ازین محبت پنهانی   ترسم که ازین محبت پنهانی در کوچه رسوا زدگانم خواهی   خرمای تو می خورم ولی می ترسم از خرمائی کلیچه ام بستانی     مطالب بیشتر در:     پیشنهاد ویژه برای مطالعه  حال دلم طوفانیست در آینه پاییدنت را دوست می‌دارم آن شنیدم خیمه ای از شاه[…]

ای دوست اگر اهل وفا خواهی شد

ای دوست اگر اهل وفا خواهی شد

ای دوست اگر اهل وفا خواهی شد خرما   ای دوست اگر اهل وفا خواهی شد وز مردم اخلاص و صفا خواهی شد   خرما دهمت که گر ارادت داری خرما چه خوری مرید ما خواهی شد     مطالب بیشتر در:     پیشنهاد ویژه برای مطالعه  حال دلم طوفانیست در آینه پاییدنت را[…]

ای آنکه دلم ز عشق شیدا سازی

ای آنکه دلم ز عشق شیدا سازی

ای آنکه دلم ز عشق شیدا سازی   ای آنکه دلم ز عشق شیدا سازی انگور دهی باده تمنا سازی   گر جهد کنی شراب گردد انگور ور صبر کنی ز غوره حلوا سازی     مطالب بیشتر در:     پیشنهاد ویژه برای مطالعه  حال دلم طوفانیست در آینه پاییدنت را دوست می‌دارم آن[…]

ای دوست ز رخ بدیدگان نورم ده

ای دوست ز رخ بدیدگان نورم ده

ای دوست ز رخ بدیدگان نورم ده انگور   ای دوست ز رخ بدیدگان نورم ده وز غبغب خود شربت کافورم ده   من سوی تو انگور فرستادم و تو از جام لبت باده انگورم ده     مطالب بیشتر در:     پیشنهاد ویژه برای مطالعه  حال دلم طوفانیست در آینه پاییدنت را دوست[…]

ای آنکه ترا پنجه شیری باشد

ای آنکه ترا پنجه شیری باشد

ای آنکه ترا پنجه شیری باشد   ای آنکه ترا پنجه شیری باشد در جنگ غمت ساز دلیری باشد   سیب تو قبول کردم اما ترسم این راست شود که سیب سیری باشد     مطالب بیشتر در:     پیشنهاد ویژه برای مطالعه  حال دلم طوفانیست در آینه پاییدنت را دوست می‌دارم آن شنیدم[…]

ای قد تو در گلشن جان نخل امید

ای قد تو در گلشن جان نخل امید

ای قد تو در گلشن جان نخل امید سیب   ای قد تو در گلشن جان نخل امید خطت چو بنفشه ای که در باغ دمید   دادم بحضور تو به صد روسیهی سیبی که چو رخسار تو سرخ است و سفید     مطالب بیشتر در:     پیشنهاد ویژه برای مطالعه  حال دلم[…]

این میوه که با روی تو همرنگستی

این میوه که با روی تو همرنگستی

این میوه که با روی تو همرنگستی   این میوه که با روی تو همرنگستی درمان دل عاشق دل تنگستی   خوردیم بیاد غم رویت اما نارنگی نیست بلکه نیرنگستی     مطالب بیشتر در:     پیشنهاد ویژه برای مطالعه  حال دلم طوفانیست در آینه پاییدنت را دوست می‌دارم آن شنیدم خیمه ای از[…]

ای دوست بنه شرح غم دلتنگی

ای دوست بنه شرح غم دلتنگی

ای دوست بنه شرح غم دلتنگی نارنگی   ای دوست بنه شرح غم دلتنگی آغاز نما حکایت یکرنگی   از رنگ زمانه و ز نیرنگ خسان غصه چه خوری بنوش از این نارنگی     مطالب بیشتر در:     پیشنهاد ویژه برای مطالعه  حال دلم طوفانیست در آینه پاییدنت را دوست می‌دارم آن شنیدم[…]

این لیموئی که تحفه انان شد

این لیموئی که تحفه انان شد

این لیموئی که تحفه انان شد   این لیموئی که تحفه انان شد شیرین و لطیف و تازه همچون جان شد   صفرائی عشق را به تجویز حکیم درمان هزار درد بیدرمان شد     مطالب بیشتر در:     پیشنهاد ویژه برای مطالعه  حال دلم طوفانیست در آینه پاییدنت را دوست می‌دارم آن شنیدم[…]

ای گل خجل از طراوت بستانت

ای گل خجل از طراوت بستانت

ای گل خجل از طراوت بستانت لیمو   ای گل خجل از طراوت بستانت از چرخ گذشته نعره مستانت   از بهر تو لیمو بفرستم یعنی سیرابم کن ز لیموی بستانت     مطالب بیشتر در:     پیشنهاد ویژه برای مطالعه  حال دلم طوفانیست در آینه پاییدنت را دوست می‌دارم آن شنیدم خیمه ای[…]

چون داد ترنجم آن پری پیکر مست

چون داد ترنجم آن پری پیکر مست

چون داد ترنجم آن پری پیکر مست   چون داد ترنجم آن پری پیکر مست یک نکته پنهان به حقیقت پیوست   کاین بوده ترنجی که زلیخا در بزم بنهاد و زنان کارد کشیدند بدست     مطالب بیشتر در:     پیشنهاد ویژه برای مطالعه  حال دلم طوفانیست در آینه پاییدنت را دوست می‌دارم[…]

تا یاد ترنج غبغبت افتادم

تا یاد ترنج غبغبت افتادم

تا یاد ترنج غبغبت افتادم ترنج   تا یاد ترنج غبغبت افتادم بهر تو ترنجی ای پریرخ دادم   بستان ز من این ترنج و یکبار دگر از بوس ترنج غبغبت کن شادم     مطالب بیشتر در:     پیشنهاد ویژه برای مطالعه  حال دلم طوفانیست در آینه پاییدنت را دوست می‌دارم آن شنیدم[…]

چون تحفه کوی دوست نارنج بود

چون تحفه کوی دوست نارنج بود

چون تحفه کوی دوست نارنج بود   چون تحفه کوی دوست نارنج بود از خجلت او به دل مرا رنج بود   گفتی که ز من مرنج هنگام بدی رنجی که رسد از تو مرا گنج بود     مطالب بیشتر در:     پیشنهاد ویژه برای مطالعه  حال دلم طوفانیست در آینه پاییدنت را[…]

ای غبغب تو برده گرو از نارنج

ای غبغب تو برده گرو از نارنج

ای غبغب تو برده گرو از نارنج نارنج   ای غبغب تو برده گرو از نارنج پیش تو برند دستها همچو ترنج   نارنج فرستادمت اینک یعنی از بنده خطائی ار شود دیده، مرنج     مطالب بیشتر در:     پیشنهاد ویژه برای مطالعه  حال دلم طوفانیست در آینه پاییدنت را دوست می‌دارم آن[…]

زان نرگس تازه کز بر یار آمد

زان نرگس تازه کز بر یار آمد

زان نرگس تازه کز بر یار آمد   زان نرگس تازه کز بر یار آمد صد گونه ضیاء به چشم خون بار آمد   تو همچو بنفشه خفته من چون نرگس چشمم همه شب ز غصه بیدار آمد     مطالب بیشتر در:     پیشنهاد ویژه برای مطالعه  حال دلم طوفانیست در آینه پاییدنت[…]

در باغ سحر نرگس تر دیده گشود

در باغ سحر نرگس تر دیده گشود

در باغ سحر نرگس تر دیده گشود نرگس   در باغ سحر نرگس تر دیده گشود با چشم تواش بنای هم چشمی بود   من نیز ز خشم دیده اش برکندم بستان و بزیر پای خود افکن زود     مطالب بیشتر در:     پیشنهاد ویژه برای مطالعه  حال دلم طوفانیست در آینه پاییدنت[…]

نیلوفر تازه داده بودی یارا

نیلوفر تازه داده بودی یارا

نیلوفر تازه داده بودی یارا   نیلوفر تازه داده بودی یارا شرمنده ز لطف خود نمودی ما را   گر شکوه ات از سپهر نیلی رنگ است خوش باش بکام تو کنم دنیا را     مطالب بیشتر در:     پیشنهاد ویژه برای مطالعه  حال دلم طوفانیست در آینه پاییدنت را دوست می‌دارم آن[…]

ای ترک بدیع و دلبر سیمین بر

ای ترک بدیع و دلبر سیمین بر

ای ترک بدیع و دلبر سیمین بر نیلوفر   ای ترک بدیع و دلبر سیمین بر دادم ز برایت ارمغان نیلوفر   از خط تو و روی منش هست نشان وز تاب من و زلف تواش هست خبر     مطالب بیشتر در:     پیشنهاد ویژه برای مطالعه  حال دلم طوفانیست در آینه پاییدنت[…]

چون یار روان بسوی من خربزه داشت

چون یار روان بسوی من خربزه داشت

چون یار روان بسوی من خربزه داشت خربوزه   چون یار روان بسوی من خربزه داشت از بوسه لعلم طلب جایزه داشت   آن خربزه بس خوش مزه و شیرین بود اما طعمش بیشتر از آن مزه داشت     مطالب بیشتر در:     پیشنهاد ویژه برای مطالعه  حال دلم طوفانیست در آینه پاییدنت[…]

تا داد دو هندوانه آن لبعت مست

تا داد دو هندوانه آن لبعت مست

تا داد دو هندوانه آن لبعت مست   تا داد دو هندوانه آن لبعت مست جان آمد و هندوانه بر خاک نشست   با مهر تو از غیر بریدم که به دهر نگرفته دو هندوانه کس در یک دست     مطالب بیشتر در:     پیشنهاد ویژه برای مطالعه  حال دلم طوفانیست در آینه[…]

ای خال تو هندوانه اندر آتش

ای خال تو هندوانه اندر آتش

ای خال تو هندوانه اندر آتش هندوانه   ای خال تو هندوانه اندر آتش وی چشم تو ترکانه و رویت مهوش   از من دو سه هندوانه گر بپذیری گردم به غلامیت چه هندوی حبش     مطالب بیشتر در:     پیشنهاد ویژه برای مطالعه  حال دلم طوفانیست در آینه پاییدنت را دوست می‌دارم[…]

ای یار عزیز و عاشق قدرشناس

ای یار عزیز و عاشق قدرشناس

ای یار عزیز و عاشق قدرشناس   ای یار عزیز و عاشق قدرشناس سوی تو روانه کردم این دسته یاس   از سیرت ناس بر حذر باش و بخوان هنگام فراق دوستان سوره ناس     مطالب بیشتر در:     پیشنهاد ویژه برای مطالعه  حال دلم طوفانیست در آینه پاییدنت را دوست می‌دارم آن[…]

آرم همه شب ز جزع خونین الماس

آرم همه شب ز جزع خونین الماس

آرم همه شب ز جزع خونین الماس یاس   آرم همه شب ز جزع خونین الماس دارم بتو امید وز هجر تو هراس   تا نگذاری امید من یاس شود سوی تو روانه کردم این دسته یاس     مطالب بیشتر در:     پیشنهاد ویژه برای مطالعه  حال دلم طوفانیست در آینه پاییدنت را[…]

ای دوست ز نوک خامه مشک آوردی

ای دوست ز نوک خامه مشک آوردی

ای دوست ز نوک خامه مشک آوردی   ای دوست ز نوک خامه مشک آوردی وز ابر مژه سیل سرشک آوردی   در عشق گمانم که ترا ضعف دلی است زین است که تحفه بیدمشک آوردی     مطالب بیشتر در:     پیشنهاد ویژه برای مطالعه  حال دلم طوفانیست در آینه پاییدنت را دوست[…]

بر دل ز غم رقیب رشکی دارم

بر دل ز غم رقیب رشکی دارم

بر دل ز غم رقیب رشکی دارم بید مشک   بر دل ز غم رقیب رشکی دارم وز دیده روان سیل سرشکی دارم   لرزم ز فراق زلف مشکینت چو بید زین است که تحفه بیدمشکی دارم     مطالب بیشتر در:     پیشنهاد ویژه برای مطالعه  حال دلم طوفانیست در آینه پاییدنت را[…]

فرمود مرا نگار یاد از یک گل

فرمود مرا نگار یاد از یک گل

فرمود مرا نگار یاد از یک گل   فرمود مرا نگار یاد از یک گل بنمود دلم امیدوار از یک گل   ایدوست مگر تو این مثل نشنیدی هرگز نشود فصل بهار از یک گل     مطالب بیشتر در:     پیشنهاد ویژه برای مطالعه  حال دلم طوفانیست در آینه پاییدنت را دوست می‌دارم[…]

بردیم بر دوست نثار از یک گل

بردیم بر دوست نثار از یک گل

بردیم بر دوست نثار از یک گل گل   بردیم بر دوست نثار از یک گل هستیم اگر چه شرمسار از یک گل   آن یار چو آتش است و آتش چو گرفت در صد خرمن زند شرار از یک گل     مطالب بیشتر در:     پیشنهاد ویژه برای مطالعه  حال دلم طوفانیست[…]

خواهم بشکر تنگ تو را بشکستن

خواهم بشکر تنگ تو را بشکستن

خواهم بشکر تنگ تو را بشکستن   خواهم بشکر تنگ تو را بشکستن خواهم کمرت را بمیان پیوستن   چون نیست دهان نمی توانم گفتن چون نیست میان کجا توانم بستن     مطالب بیشتر در:     پیشنهاد ویژه برای مطالعه  حال دلم طوفانیست در آینه پاییدنت را دوست می‌دارم آن شنیدم خیمه ای[…]