دانلود دکلمه صوتی شعر ای فروغ ماه حسن از روی رخشان شما حافظ (غزل 12) + پخش آنلاین، متن کامل، معنی و تفسیر: آبروی خوبی از چاه زَنَخدان شما عزم دیدار تو دارد جانِ بر لب آمده.

شعر ای فروغ ماه حسن از روی رخشان شما – غزل 12 – حافظ

ای فروغِ ماهِ حُسن، از روی رخشان شما

آبروی خوبی از چاه زَنَخدان شما

عزم دیدار تو دارد جانِ بر لب آمده

باز گردد یا برآید؟ چیست فرمان شما؟

کَس به دور نرگست طرفی نبست از عافیت

بِه که نفروشند مستوری به مستان شما

بخت خواب آلود ما بیدار خواهد شد مگر

زان که زد بر دیده آبی، روی رخشان شما

با صبا همراه بفرست از رخت گل دسته‌ای

بو که بویی بشنویم از خاک بستان شما

عمرتان باد و مراد ای ساقیانِ بزمِ جم

گر چه جام ما نشد پُر مِی به دوران شما

دل خرابی می‌کند، دلدار را آگه کنید

زینهار ای دوستان جان من و جان شما

کی دهد دست این غرض یا رب که همدستان شوند

خاطر مجموع ما، زلف پریشان شما

دور دار از خاک و خون دامن، چو بر ما بگذری

کاندر این ره کشته بسیارند، قربان شما

می‌کند حافظ دعایی، بشنو، آمینی بگو

روزی ما باد لعل شَکَّرافشان شما

ای صبا با ساکنانِ شهرِ یزد از ما بگو

کای سر حق ناشناسان گوی چوگان شما

گر چه دوریم از بساط قرب، همت دور نیست

بندهٔ شاه شماییم و ثناخوان شما

ای شَهنشاه بلند اختر، خدا را همتی

تا ببوسم همچو اختر خاک ایوان شما

از آرشیوهای مشابه دیدن کنید:

ای فروغِ ماهِ حُسن، از روی رخشان شما صوتی

پلیر زیر چند دکلمه ی صوتی از شعر ای فروغِ ماهِ حُسن، از روی رخشان شما حافظ است. این قطعه‌ها توسط زهرا بهمنی، سهیل قاسمی، فریدون فرح‌اندوز، محسن لیله کوهی و هادی روحانی خوانده شده‌اند.

در صورتی که در متن بالا، معنای واژه‌ای برایتان ناآشنا می‌آمد، می‌توانید در جعبه‌ی زیر، آن واژه را جستجو کنید تا معنای آن در مقابلش ظاهر شود. بدیهی‌ست که برخی واژه‌ها به همراه پسوند یا پیشوندی در متن ظاهر شده‌اند. شما باید هسته‌ی اصلیِ آن واژه را در جعبه جستجو کنید تا به نزدیک‌ترین پاسخ برسید. اگر واژه‌ای را در فرهنگ لغت پیدا نکردید، در بخش دیدگاه‌ها گزارش دهید. با سپاس از همکاری شما.

معنی ای فروغِ ماهِ حُسن، از روی رخشان شما

ای فروغِ ماهِ حُسن، از روی رخشان شما آبروی خوبی از چاه زَنَخدان شما. ای آنکه پرتو ماه نکویی از فروغ مهر تابان چهره شما و رونق جمال از جلوه چاه ذقن شماست.
زنخدان: ذقن یا چانه، چاه زنخدان: استعاره از فرورفتگی در میان چانه

معنی عزم دیدار تو دارد جانِ بر لب آمده

عزم دیدار تو دارد جانِ بر لب آمده باز گردد یا برآید؟ چیست فرمان شما؟

جانِ بر لب آمده قصدِِ ملاقات ترا دارد . برگردد یا برآید . فرمان چیست ؟ یعنی جان عزیز را به تو تسلیم نمایم یا خود به جایش برگردد . فرمان تان چیست . [ عزم = نیت . دیدار = ملاقات . جان = روح حیوانی است ]

معنی کَس به دور نرگست طرفی نبست از عافیت

کَس به دور نرگست طرفی نبست از عافیت بِه که نفروشند مستوری به مستان شما.

تا چشم مست تو دلربایی می کند هیچ کس از عافیت بهره ای نخواهد برد پس بهتر است زاهدان ریایی در مقابل چشم مست تو زهد و تقوا نفروشند.

نرگس: استعاره از چشم معشوق است که غالبا آن را خمار یا بیمار وصف کرده اند.

طرف بستن: سود جستن

معنی بخت خواب آلود ما بیدار خواهد شد مگر

بخت خواب آلود ما بیدار خواهد شد مگر زان که زد بر دیده آبی، روی رخشان شما. همانا بخت خفته ما بیدار خواهد شد، چراکه فروغ روی شما اشک شوق از چشم ما روان کرد و زنگ خواب غفلت را ربود.

معنی با صبا همراه بفرست از رخت گل دسته‌ای

با صبا همراه بفرست از رخت گل دسته‌ای بو که بویی بشنویم از خاک بستان شما.

صبا:در لغت به معنای باد، نسیم خنک یا باد صبحگاهی است که از شمال شرقی می وزد.
باد صبا،به عبارت دیگر،پستچی حافظ است.
پیک عاشقانه، رابط میان عاشق و معشوق و کار اصلی صبا بردن خبر است.
یعنی حافظ هر پیامی را که بخواهد از طریق باد صبا برای معشوق می فرستد و بالعکس هر پیامی را که معشوق می خواهد برای حافظ بفرستد، باد صبا این پیام را برای حافظ می آورد.
یک تشبیه شاعرانه که پیک حافظ باد صبا است.
بو که:باشد که.

معنی بیت
به همراه باد صبا از این گلستان روی زیبای خود یگ گل دسته هم برای ما بفرست باشد که همراه این گل دسته بویی هم به مشام ما برسد چراکه آن خاک حتما خاک گلستان پروری بوده است که گلی همچون تورا پرورش داده است.

معنی عمرتان باد و مراد ای ساقیانِ بزمِ جم

عمرتان باد و مراد ای ساقیانِ بزمِ جم گر چه جام ما نشد پُر مِی به دوران شما. اي ساقيان بزم ش-ا-ه يحيي، جمشيد روزگار ما عمرتان طولاني و دنيا به كامتان باد هر چند كه در دوران حكومت شما جام ما پر از مي نشد و يا اين كه هر چند كه در گردش پيمانه در بزم شما جام ما پر از مي نشد.
ساقيان بزم جم: در اين بيت مراد از ساقيان بزم جم، ساقيان بزم ش-ا-ه يحيي است؛ ( ش-ا-ه يحيي پادشاه كرمان در عصر حافظ، با اين كه حافظ اين غزل را در مدح او گفته ولي صله‌اي از او دريافت نكرده است پادشاهي خسيس بوده است).
دوران: دروان حكومت و ايهام به گردش پيمانه در مجلس بزم

معنی دل خرابی می‌کند، دلدار را آگه کنید

دل خرابی می‌کند، دلدار را آگه کنید زینهار ای دوستان جان من و جان شما. هان، ای دوستان! هر چه شما کردید، دلدار مرا آگاه کنید که دلم برای او به بیقراری افتاده است.

معنی کی دهد دست این غرض یا رب که همدستان شوند

کی دهد دست این غرض یا رب که همدستان شوند خاطر مجموع ما، زلف پریشان شما.

ای خدا! کی این اتفاق می‌افتد که زلف پریشان شما با خیال آسوده ما همراه گردد؟

معنی دور دار از خاک و خون دامن، چو بر ما بگذری

دور دار از خاک و خون دامن، چو بر ما بگذری کاندر این ره کشته بسیارند، قربان شما. بدان هنگام كه از كنار ما مى‌گذرى دامن از خاك و خون فراگير چرا كه در اين‌راه،چون من كشتگان و قربانيان زيادى به خاك افتاده‌اند.

معنی می‌کند حافظ دعایی، بشنو، آمینی بگو

می‌کند حافظ دعایی، بشنو، آمینی بگو روزی ما باد لعل شَکَّرافشان شما. در راستای تقاضایی که سالکِ بلند‌همت دارد، می‌فرماید: حافظ دعا می‌کند و تو نیز آن دعا را بشنو و بدان توجه کن و آمینی بگو تا رزق و روزی ما لعلِ شکرافشان شما باشد و با آن تجلیاتی که در نهایت زیبایی است جان خود را تغذیه کنیم.

معنی ای صبا با ساکنانِ شهرِ یزد از ما بگو

ای صبا با ساکنانِ شهرِ یزد از ما بگو کای سر حق ناشناسان گوی چوگان شما.

منظور از ما بگو،یعنی از طرف ما بگو.حق ناشناسان ، یعنی مردمان قدر ناشناس .گوی چوگان، توپ کوچک بازی چوگان را گویند.
حافظ می گوید سر بر تن کسی که قدر شناس نباشد سنگینی می کند.این سر همانند توپ چوگان می ماند که با زدن چوب هر لحظه به طرفی می رود و چنین فردی دارای شخصیت ثابت و پایدار نمی باشد.
شهر یزد از قدیم به دیار مومنان شهرت داشت.لذا حافظ اشاره دارد به مردمان یزد.حافظ به باد صبا می گوید که پیغام ما را به مومنین برسانید که کسانی که در خصوص دین خدا که باعث حفظ آنهاست قدر شناس نیستند.همانند توپهای چوگان می مانند که بطور مرتب اسباب دست این و آن قرار می گیرند.

معنی گر چه دوریم از بساط قرب، همت دور نیست

گر چه دوریم از بساط قرب، همت دور نیست بندهٔ شاه شماییم و ثناخوان شما. هرچند از بساط قرب (کنایه از دربار پادشاه) دور هستیم اما توجه باطنی و عنایت پادشاه دور نیست؛ چرا که ما بنده و غلام پادشاه هستیم و شما را ستایش و مدح می‌کنیم.

معنی ای شَهنشاه بلند اختر، خدا را همتی

ای شَهنشاه بلند اختر، خدا را همتی تا ببوسم همچو اختر خاک ایوان شما.

ای شاهنشاه بلند اختر به حق خدا یا به خاطر خدا همتی کن تا خاکِ ایوان چون گردونِ بلندت را ببوسم . یعنی ایوانی که مشابه گردون است یا همانطور که گردون را می بوسند ایوانت را ببوسم .

دیدگاه کاربران درباره‌ی غزل ای فروغ ماه حسن از روی رخشان شما حافظ

رسته می گوید:

ای فروغ ماه حسن از روی رخشان شما.
پرسیده‌اند که کدامیک درست است: ماه حسن؟ یا حسن ماه؟
در نسخه های علامه قزوینی و افشار٬ماه حسن٬ آمده است ، در نسخه ی کتابخانه ی ایاصوفیه در ترکیه که به سال 812 تا 817 هجری قمری کتابت شده و نسخه ی موزه ی ملی دهلی که به سال 824 قمری کتابت شده هم چنین است ولی در تمام چاپ های تصحیح شده ی دیوان حافظ، تا آنجا که بنده می‌دانم ٬ حسن ماه٬ آمده است.
آیا این‌ اختلاف‌ها از روی تصادف و اتفاق است؟
به نظر بنده این گرایش به تصحیح متن از روی قواعد ادبی است. حسنِ ماه رابطه ی صفت و موصوفی دارد و در سنت ادبی امروزی ایرانی ملموس و مقبول است در حالی که ترکیب ( ماهِ حسن) تا اندازه‌ای سوءهاضم آور است، تا آنجا که باید دوباره و سه باره بیت را بخوانی تا خیال آن را در ذهن خود جا بیندازی و آخر سر هم با شک و شبه از آن بگذری و یا نگذری.
ولی اگر از منظر دیگری به قضیه بنگریم موضوع را می‌توان روشن‌تر کرد. دیوان حافظ متی از ادبیات ایران است . ولی این فقط بخشی از واقعیت است. واقعیت این است که این دیوان نه تنها متن ادبی فارسی دری است بلکه سندی مغانی است. سنت مغان در ایران زمین را می‌توان تا شش هزار و هفت هزار سال پی‌گیری کرد.
یکی از سنت‌های مغان در ایران زمین دیدن موجودی بوده است که نام های مختلف از آن نقل شده است:
به دیوان شمس نگاه کنید
مولانا » دیوان شمس » غزلیات » غزل شمارهٔ ۱۲۴۷/
دی منجم گفت دیدم طالعی داری تو سعد
گفتم آری، لیک از ماه روز افزون خویش
مه چه باشد با مه من، کز جمال و طالعش
نحس اکبر سعد اکبر گشت در گردون خویش
در دیوان شمس و مثنوی معنوی می‌توان توصیف های فراوانی از ماه درون به دست آورد. همین موضوع را می‌توان در آثار عارفان مغانی دیگر به فراوانی به دست آورد. سنایی و عطار و نظامی توصیف های روشنی از آن به دست داده اند.
به دیوان حافظ نگاه کنید:
حافظ » غزلیات » غزل شمارهٔ ۴۰۶/
گفتا برون شدی به تماشای ماه نو
از ماه ابروان منت شرم باد، رو
کل غزل را به دقت بخوانید تا وصف ماه درون به دستتان بیاید.
حافظ دیدار های تکان دهنده ای از این ماه درون به دست داده است . ماهی که از خورشید هم پر فروغ تر است:
حافظ » غزلیات » غزل شمارهٔ ۲۲۰/
خورشید خاوری کند از رشک جامه چاک
گر ماه مهر پرور من در قبا رود
حافظ » غزلیات » غزل شمارهٔ ۱۴۶/
فروغ ماه می‌دیدم ز بام قصر او روشن
که رو از شرم آن خورشید در دیوار می‌آورد

نتیجه آنکه : ادیبانی که مطابق قواعد ادبی، صفت و موصوف، تشبیه، استعاره، مجاز … متن را تصحیح کرده‌اند گفته‌اند ٬ حسن ماه٬ . که اغلب چنین است. ولی دانشمندانی مثل علامه قزوینی به متن قدیم وفادار مانده اند.
آنچه حافظ می‌دیده است صفتی از ماه آسمان نبوده است، تشبهی از ماه آسمان به دست نداده است بلکه ٬ ماه حسن٬‌ در نظر او از خورشید روشن‌تر بوده است. عارفان مغانی ماه درون و یا ماه حسن را به صورت موجودی باالذات می نگرند در حالی که ادیبان آن را با صفت و اوصاف در خیال تصویر می کنند. اختلاف از اینجا است.

شادی کیوان می گوید:

با اجازهُ جناب رسته که توضیحات زیبایی در زمینهُ ترتیب کلمات ماه و حسن داده اند، مختصری را که بنظرم میرسد را ارائه میدهم.
بنظر من در این مصرع کلمهُ حسن با حای مضموم و سین ساکن را باید حسن با حا و سین مفتوح بمعنای زیبا و صاحب حسن تعبیر و تفسیر کرد و تبدیل این حسن(فتحه فتحه)به حسن (ضمه ساکن) را اولا بواسطهُ ضرورت شعری دانست و در عین حال بواسطهُ آنچه که من آنرا به مکیدن شکلات سویسی ای تشبیه میکنم که شما آنرا با لذت از گوشه ای به گوشهُ دیکر دهان میگردانید و میلغزانید و با این کار شیرینی و حلاوت بیشتری از آن میگیرید و بامیل و رغبت میبلعید.
اگر قرار بود که شعر را ای فروغ حسن ماه از روی رخشان شما بخوانیم، میشد یک شعر مدرسه ای و کلاسیک در حالیکه این هنر خواجه است که با این پیچ و تابهای ناب شاعرانه خود ما را به تفکر و تجسم و تصور وادارد و طنین شعرش را تا مدتی در گوش هوش ما حفظ نماید.
تعبیر دیگری که میتوان بکار برد اینستکه در این بیت خواجه ماه را که خود مظهر زیبایی است در مقابل زیبایی یار کافی نمیبیند و لذا با افزودن حسن، اطلاق دومی بر مطلق اولی میاقزاید تا تأکید ی بر موُکد کرده باشد و بقول امروز دو قبضه اش کند پس ترکیب ” ماه حسن” را آفریده است.

شخصی ناشناس می گوید:

بنظرم این غزل حضرت حافظ انگار نگاهی روشنبینانه به آینده ایست که دلش افسرده و بی تاب از دیدار آنروزگاران است..
عمرتان باد و مراد ای ساقیان بزم جم
گر چه جام ما نشد پر می به دوران شما

معنی ای فروغ ماه حسن از روی رخشان شما چیست؟

ای آنکه پرتو ماه نکویی از فروغ مهر تابان چهره شما و رونق جمال از جلوه چاه ذقن شماست.
زنخدان: ذقن یا چانه، چاه زنخدان: استعاره از فرورفتگی در میان چانه

ای فروغ ماه حسن از روی رخشان شما اثر کیست؟

این شعر اثر حافظ بزرگ است.

• About
• Latest Posts

پوریا ‌پلیکان

نبودنت چسبیده است به من
نه مثل چیزی از بیرون
همچون عضوی تازه
که از درون روییده باشد

Latest posts by پوریا ‌پلیکان (see all)

• اوزان و بحرهای شعر فارسی - سپتامبر 24, 2023
• اشعار، ترجمه‌ها و نقدهای احمد شاملو - سپتامبر 13, 2023
• اشعار احمد شاملو + بیوگرافی - سپتامبر 10, 2023