تمرین شنیداری با وزن مستفعلن (رجز مثمن سالم)

( رجز مثمن سالم )

 

همانطور که در جلسه‌ی اولِ کارگاه آموزش عروض و قافیه گفتیم، بهترین و شیرین‌ترین راه برای یادگیری وزنِ شعر، خواندنِ شعر است. پس تا می‌توانید شعر بخوانید و تلاش کنید همراه با شعر خواندن به وزن شعر نیز فکر کنید. در اینجا درست خواندنِ شعر مهم‌ترین اصل است.

بسیار مفیدتر خواهد بود اگر شعرها را بلند بلند با خودتان بخوانید تا علاوه بر چشم و ذهنتان، گوشتان نیز با عروض و قافیه و وزن شعر خو بگیرد.

تلاش کنید هر شعر را براساس همان ریتم و وزنی که در کارگاه آموزش عروض و قافیه یادگرفته‌اید برای خودتان بخوانید.

می‌گویند مولانا گاهی در حین ساختنِ شعر می‌رقصید، می‌خواهم بگویم که وزن شعر باید با تمام وجودتان یکی شود. به گونه‌ای شعر بخوانید و به گونه‌ای با هر شعر یکی شوید که گویی تک‌تکِ سلول‌های داخلی و خارجیِ تنِ شما بر پایه‌ی عروض و قافیه به حرکت درآمده‌اند.

 

اگر هنوز در کارگاه آموزش عروض و قافیه ی ما ثبت‌نام نکرده‌اید می‌توانید با کلیک بر عبارتِ زیر به به اطلاعات بیشتری دست پیدا کنید:

کارگاه آموزش وزن شعر

 

آموزش قافیه

در جلسه‌ی اول تمرکز ما بر آموزش قافیه بود اما شعری هم بامبنای تکرارِ مستفعلن از استاد سخن، سعدی خواندیم. شعرهای دیگری نیز برای تمرین شما در این صفحه وجود دارند که می‌توانید با خواندن و گوش دادن به آن‌ها با وزن شعر مستفعلن اُنس بیشتری پیدا کنید.

پیشنهاد می‌کنم در حین خواندنِ هر شعر ، به کلمات قافیه ، حروف قافیه ، ردیف و حروف الحاقیِ آن توجه کنید که مطلب قواعدِ قافیه برای شما مرور شود.

در پایان هر شعر، قافیه و ردیف آن برایتان نوشته شده است. در پایان شعر آخر، چیزی ننوشته‌ایم. قافیه‌ی شعر آخر را شما برای ما در بخش دیدگاه‌ها بنویسید.

برای تمرینِ بهتر بر وزن شعر می‌توانید یکی از شعرهای زیر را به انتخاب خودتان حفظ کنید تا در جلسه‌ی آینده با صدای شما بشنویم و لذت ببریم.

 

بارها گوش دادن به وزن مستفعلن

پلی‌لیست زیر برای راحتی شما قرار داده شده است. پیشنهاد ما این است که در طول روز بارها و بارها این شعرها را گوش دهید. فرقی نمی‌کند که در حال آشپزی هستید یا در حال رانندگی، اجازه دهید این موسیقی و این کلمات در گوش شما بارها و بارها تکرار شوند. و در هر زمان که تمرکزِ کافی داشتید، می‌توانید نگاهی به این صفحه بیندازید، و همین طور که در حال گوش دادن هستید، شعرها را از روی متن برای خودتان بخوانید. بگذارید وزن مستفعلن و موسیقی این شعرها در تمام سلول‌هایتان نفوذ کند و جاری شود.

 

تمرین شنیداری با وزن مستفعلن (رجز مثمن سالم) به کمک شعری از حافظ:

 

آن کیست کز رویِ کرم با ما وفاداری کند

بر جایِ بدکاری چو من یک دَم نکوکاری کند

 

اول به بانگِ نای و نی آرد به دل پیغامِ وی

وانگه به یک پیمانه مِی با من وفاداری کند

 

دلبر که جان فرسود از او کامِ دلم نَگْشود از او

نومید نتوان بود از او، باشد که دلداری کند

 

گفتم گره نَگْشوده‌ام زان طُرِّه تا من بوده‌ام

گفتا مَنَش فرموده‌ام تا با تو طَرّاری کند

 

پشمینه پوشِ تندخو از عشق نشنیده‌است بو

از مَستیَش رمزی بگو تا تَرکِ هشیاری کند

 

چون من گدایِ بی‌نشان مشکل بُوَد یاری چُنان

سلطان کجا عیشِ نهان با رندِ بازاری کند؟

 

زان طُرِّهٔ پُرپیچ و خَم سهل است اگر بینم ستم

از بند و زنجیرش چه غم هر کس که عیّاری کند؟

 

شد لشکرِ غم بی عدد از بخت می‌خواهم مدد

تا فخرِ دین عَبدُالصَّمَد باشد که غمخواری کند

 

با چشمِ پُرنیرنگِ او حافظ مکن آهنگِ او

کان طُرِّهٔ شبرنگِ او بسیار طَرّاری کند

 

در جلسه‌ی اول کارگاه عروض و قافیه ، قواعد قافیه را به شکل کاملی توضیح دادیم. موفق شدید قافیه و ردیف شعر بالا را تشخیص دهید؟

ردیف: کند

کلمات قافیه : طراری، غمخواری، عیاری، بازاری، هشیاری، دلداری، وفاداری، نکوداری

حروف الحاقی: ی که یک مصوت به حساب می‌آید.

حروف قافیه : آر

 

تمرین شنیداری با وزن مستفعلن (رجز مثمن سالم) به کمک شعر دیگری از حافظ:

 

عمریست تا من در طلب، هر روز گامی می‌زنم

دستِ شفاعت هر زمان در نیک نامی می‌زنم

 

بی ماهِ مِهرافروزِ خود، تا بُگذَرانَم روزِ خود

دامی به راهی می‌نهم، مرغی به دامی می‌زنم

 

اورنگ کو؟ گُلچهر کو؟ نقشِ وفا و مِهر کو؟

حالی من اندر عاشقی، داوِ تمامی می‌زنم

 

تا بو که یابم آگهی از سایهٔ سَروِ سَهی

گلبانگِ عشق از هر طرف، بر خوش خرامی می‌زنم

 

هر چند کان آرامِ دل، دانم نبخشد کامِ دل

نقشِ خیالی می‌کشم، فالِ دوامی می‌زنم

 

دانم سر آرد غُصِّه را، رنگین برآرد قِصِّه را

این آهِ خون افشان که من، هر صبح و شامی می‌زنم

 

با آن که از وی غایبم، وز مِی چو حافظ تایبم

در مجلسِ روحانیان، گَه گاه جامی می‌زنم

 

 

ردیف در شعر بالا: می‌زنم

کلمات قافیه : جامی، شامی، دوامی، خرامی، تمامی، دامی، نامی

حروف الحاقی: ی که مصوت ای به حساب می‌آید.

حروف قافیه : آم

تمرین شنیداری با وزن مستفعلن (رجز مثمن سالم) به کمک شعری از سعدی:

 

ز اندازه بیرون تشنه‌ام ساقی بیار آن آب را

اول مرا سیراب کن وآنگه بده اصحاب را

 

من نیز چشم از خواب خوش بر می‌نکردم پیش از این

روز فراق دوستان شب خوش بگفتم خواب را

 

هر پارسا را کآن صنم در پیش مسجد بگذرد

چشمش بر ابرو افکند باطل کند محراب را

 

من صید وحشی نیستم در بند جان خویشتن

گر وی به تیرم می‌زند استاده‌ام نشاب را

 

مقدار یار همنفس چون من نداند هیچ کس

ماهی که بر خشک اوفتد قیمت بداند آب را

 

وقتی در آبی تا میان دستی و پایی می‌زدم

اکنون همان پنداشتم دریای بی پایاب را

 

امروز حالا غرقه‌ام تا با کناری اوفتم

آنگه حکایت گویمت درد دل غرقاب را

 

گر بی‌وفایی کردمی یرغو به قاآن بردمی

کآن کافر اعدا می‌کشد وین سنگدل احباب را

 

فریاد می‌دارد رقیب از دست مشتاقان او

آواز مطرب در سرا زحمت بود بواب را

 

«سعدی! چو جورش می‌بری نزدیک او دیگر مرو»

ای بی‌بصر! من می‌روم او می‌کشد قلاب را

 

ردیف در شعر بالا: را

کلمات قافیه : قلاب، بواب، احباب، غرقاب، بی‌پایاب، آب، نشاب، محراب، خواب، اصحاب

حروف قافیه : آب

 

تمرین شنیداری با وزن مستفعلن (رجز مثمن سالم) به کمک شعر دیگری از سعدی:

 

وقت طرب خوش یافتم آن دلبر طناز را

ساقی بیار آن جام می، مطرب بزن آن ساز را

امشب که بزم عارفان از شمع رویت روشن است

آهسته تا نبود خبر رندان شاهدباز را

دوش ای پسر می خورده‌ای چشمت گواهی می‌دهد

باری حریفی جو که او مستور دارد راز را

روی خوش و آواز خوش دارند هر یک لذتی

بنگر که لذت چون بود محبوب خوش‌آواز را

چشمان ترک و ابروان جان را به ناوک می‌زنند

یا رب که دادست این کمان آن ترک تیرانداز را

شور غم عشقش چنین حیف است پنهان داشتن

در گوش نی رمزی بگو تا برکشد آواز را

شیرازْ پرغوغا شدست از فتنهٔ چشم خوشت

ترسم که آشوبِ خوشت برهم زند شیراز را

من مرغکی پربسته‌ام زان در قفس بنشسته‌ام

گر زان که بشکستی قفس بنمودمی پرواز را

سعدی تو مرغ زیرکی خوبت به دام آورده‌ام

مشکل به دست آرد کسی مانند تو شهباز را

 

ردیف در شعر بالا: را

کلمات قافیه : شهباز، پرواز، شیراز، آواز، تیرانداز، خوش‌آواز، راز، شاهدباز، ساز، طناز

حروف قافیه : آز

تمرین شنیداری با وزن مستفعلن (رجز مثمن سالم) به کمک شعر دیگری از سعدی:

 

ای یار ناسامان من از من چرا رنجیده‌ای؟

وی درد و ای درمان من از من چرا رنجیده‌ای؟

ای سرو خوش بالای من ای دلبر رعنای من

لعل لبت حلوای من از من چرا رنجیده‌ای؟

بنگر ز هجرت چون شدم سرگشته چون گردون شدم

وز ناوکت پرخون شدم از من چرا رنجیده‌ای؟

گر من بمیرم در غمت خونم بتا در گردنت

فردا بگیرم دامنت از من چرا رنجیده‌ای؟

من سعدی درگاه تو عاشق به روی ماه تو

هستیم نیکوخواه تو از من چرا رنجیده‌ای؟

 

موفق شدید قافیه را پیدا کنید؟

ذخیره در لیست علاقه‌مندی