دکلمه صوتی هر ذره که در خاک زمینی بوده‌ست  – رباعی 45از خیام + معنی، تحلیل و تفسیر فلسفی از پیش از من و تو تاج و نگینی بوده‌ست گرد از رخ نازنین به آزرم فشان.

هر ذره که در خاک زمینی بوده‌ست

پیش از من و تو تاج و نگینی بوده‌ست

گرد از رخ نازنین به آزرم فشان

کآن هم رخ خوب نازنینی بوده‌ست

خالی‌ست که بر رخ نگاری بوده‌ست

در قالب رباعی ضربه‌ی اصلی شعر در مصرع آخر اتفاق می‌افتد. از ابتدا انگار به گونه‌ای شاعر می‌خواسته ما را آماده کند تا برسد به مصرع آخر، به همین دلیل همیشه سطر آخر رباعی در ذهن مخاطب خوب به یاد می‌ماند، و این شعر حکیم عمر خیام را نیز بسیاری از مردم با نام «خالی‌ست که بر رخ نگاری بوده‌ست» می‌شناسند.

از آرشیوهای مشابه دیدن کنید:

دکلمه هر ذره که در خاک زمینی بوده‌ست صوتی

پلیر زیر چند دکلمه ی صوتی شعر «هر ذره که در خاک زمینی بوده‌ست» از خیام است. این قطعه‌ ها توسط داوود ملک زاده و زهرا بهمنی خوانده شده‌اند.

در صورتی که در متن بالا، معنای واژه‌ای برایتان ناآشنا می‌آمد، می‌توانید در جعبه‌ی زیر، آن واژه را جستجو کنید تا معنای آن در مقابلش ظاهر شود. بدیهی‌ست که برخی واژه‌ها به همراه پسوند یا پیشوندی در متن ظاهر شده‌اند. شما باید هسته‌ی اصلیِ آن واژه را در جعبه جستجو کنید تا به نزدیک‌ترین پاسخ برسید. اگر واژه‌ای را در فرهنگ لغت پیدا نکردید، در بخش دیدگاه‌ها گزارش دهید. با سپاس از همکاری شما.

معنی و تفسیر هر ذره که در خاک زمینی بوده‌ست

هرذره که درخاک ((هست )) پیش از من و تو تاج ونگینی بوده ست .

اوبه چیزی اشاره می کند که امروز می توان دید . همین الان ، وباور او این است که آن تاج و نگین درگذشته ؛ امروز خاک است .

چنین احوالی و چنین تفکری نمی آید بسراغ کلماتی درگذشته ودیروز برود.

از آنجا که رباعی منهای این تذکر ، هنرمندانه و در راستای افکارخیام است اگر بپذیریم از اوست ازخطایش نمی گذریم وبعنوان یک شکست درنحوه بیان احوالش پذیرای بیان رویایی اودربیت دوم خواهیم شد .

چه زیبا و چه شیرین سخن می گوید ؛ نگاه کن این ذرات خاک روزگاری تاج ونگین بوده اند که شاهان به فخر برسرشان می گذاشتند وچه تماشایی بودند .

پس حال که گردی بر رخ نازنینی می بینی ومی خواهی که غبار را کنار بزنی تا نازنینت را ببینی هشدارکه آن نیز خود رخ نازنینی بوده است ؛ آنرا احترام کن وبا شرمساری وحالتی نوازشگر ونرم آنرا بیفشان .

چقدر کلمات خوب انتخاب شده اند .سراینده نمی گوید که گرد را کنار بزن بلکه می فرماید گرده افشانی کن واین زیبایی را درفضا پخش کن .

رباعی پنجاه و یکم :

هرسبزه که برکنار جویی رسته ست گویی زلب فرشته خویی رسته ست

پا بر سر سبزه تا بخواری ننهی کان سبزه ز خاک لایه رویی رسته ست

هر آن سبزه ای را که بر لب جویی می بینی سر برآورده است گویی از لب آدمی فرشته خویی سر برآورده است تا موقعی که بر این سبزه پای نگذارد آن سبزه همچنان از خاک لاله رویی سربرآورده است .

درمصراع دوم سراینده دیگر نمی گوید این سبزه به قطع و یقین از لب فرشته خویی رسته است همانگونه که دررباعیات پیش دیدیم , بلکه از تمثیل استفاده می کند و می فرماید : (( گویی))

درمصراع چهارم دست از تمثیل برمیدارد ومی فرماید آن سبزه زخاک لاله رویی رسته است .

اینکه دریک رباعی سبزه به چیزی هم مثل زده شود وهم عینا همان چیز حکم شود و تثبیت ؛ معلوم است مطلب دردست سراینده نیست واز دستش بسادگی وسرعت دررفته است .

حرف ربط ((ک )) درمصراع چهارم کاملا بی ربط است واساس جمله را بهم می ریزد واینطور بیت را طرح می کند که : از آنجا که سبزه ازخاک لاله رویی سر برآورده است تا موقعی که پا بر سرسبزه بخواری نگذاشته ای .

درحالی که ((ک )) را حذف کنی هم وزن بر جای خود است وهم منظور سراینده راست می شود .

این رباعی از خیام نیست .

رباعی پنجاه و دوم :

یک جرعه می ز ملک کاوس به است از تخت قبا و ملکت طوس به است

هرناله که رندی به سحرگاه زند از طاعت زاهدان سالوس به است

می سراینده به طعم می حافظ است واز کیفیت می خیام کاملا دور .

سراینده رباعی خود را شعار مسلک و فریاد آلود شروع می کند.

این خصوصیات ، مخاطبین حافظ رارواست ، نه همگامان حافظ را .

سراینده ، درکلاس اول به معلمی حافظ یاد گرفته است که این بهتر از آن و آن بهتر از این است .

رباعی پنجاه و سوم :

چون غمی به سر رسد چه شیرین و چه تلخ پیمانه که پرشود چه بغداد و چه بلخ

می نوش که بعداز من و تو ماه بسی از سلخ به غره آید از غره به سلخ

تور ا چه فرقی است درموقع پایانی عمر که قبلا روزگارت چگونه بوده است ، به شیرینی یا به تلخی دربغداد یا بلخ ، پس قبل از آنکه به نقطه پایانی برسی لحظاتت را به تلخکامی دمساز نکن وبرخود ظلم نکن ، به خوشی بیندیش ومیگساری کن . میدانی موقع سررسید عمر چه قصه ای ادامه خواهد داشت ؟ آن قصه همان قصه ماه توست ؛ آن را که تو چون ماه میدانی از سلاخی تو و گرفتن جانت به غرور می آید و غرورش همچنان به سلاخی های بیشتر آلوده می شود . ماه تو سلاخ ومغرور است ، به گذشته آدمیان بنگر ؛ آینده جز آنچه که گذشته نخواهد بود واین کاروان چون صف گوسفندان درسلاخ خانه اند .

خیام دراینجا دراوج یاس و خماری تخیلش را قلمی کرده است وقلمهای پایش را از کار انداخته است . او افتاده است ومنتظر نوشیدن می ، شاید که وقت سلاخی او عقب افتد .

محمود نعیمی ذاکر

دیدگاه کاربران درباره‌ی هر ذره که در خاک زمینی بوده‌ست

مهرداد شایان می گوید:

برای فهمیدن اشعار خیام ابتدا باید شناختی از خیام داشته باشیم.
این فیلسوف و منجم و ریاضیدان بزرگ در این شعر خیلی فراتر از شعر رفته و اصل پیدایش رو اشاره کرده و عالم بعد از مرگ رو به رندی تو اشعارش میاورد.در شعر شماره 48 هم به وضوح گفته.

حمیدرضا می گوید:

درود ووقتتون خوش
من داشتم کتاب (عمرخیام
به کوشش مجتبی مینوی
مبتنی بر نسخه محفوظ درکتابخانه برلین)میخوندم که درپاورقی این کتاب درصفحه11 این رباعی به این شکل اومده
هرذره که بر روی زمینی بوده است
خورشید رخی زهره جبینی بوده است
گرد از رخ نازنین به آزرم فشان
کان هم رخ و زلف نازنینی بوده است
موفق باشید

سعید می گوید:

خیام ارج و منزلت بالایی برای انسان قائل است او به اشیای بی جان منزلت می بخشد از این رو که آنها را به وجود آمده از خاک انسان می داند

شعر هر ذره که در خاک زمینی بوده‌ست اثر کیست؟

این شعر اثر خیام است.

• About
• Latest Posts

نگین

Latest posts by نگین (see all)

• به هر که جور نکردی نمی توانستی - ژانویه 29, 2024
• چشم مستت شوخی آغازد همی - ژانویه 29, 2024
• هزار سال رهست از تو تا مسلمانی - ژانویه 29, 2024