شعر پری‌پیکر نگار پرنیان‌پوش نظامی – خسرو وشیرین 53

آغاز عشق فرهاد

پری‌پیکر نگار پرنیان‌پوش

بت سنگین‌دل سیمین بناگوش

در آن وادی که جایی بود دلگیر

نخوردی هیچ خوردی خوش‌تر از شیر

گرش صدگونه حلوا پیش بودی

غذاش از مادیان و میش بودی

از او تا چارپایان دورتر بود

ز شیر آوردن او را درد سر بود

که پیرامون آن وادی به خروار

همه خرزهره بد چون زهره مار

ز چوب زهر چون چوپان خبر داشت

چراگاه گله جای دگر داشت

دل شیرین حساب شیر می‌کرد

چه فن سازد در آن تدبیر می‌کرد

که شیر آوردن از جایی چنان دور

پرستاران او را داشت رنجور

چو شب زلف سیاه افکند بر دوش

نهاد از ماه زرین حلقه در گوش

در آن حلقه که بود آن ماه دلسوز

چو مار حلقه می‌پیچید تا روز

نشسته پیش او شاپور تنها

فرو کرده ز هر نوعی سخن‌ها

از این اندیشه کان سرو سهی داشت

دل فرزانه شاپور آگهی داشت

چو گلرخ پیش او آن قصه برگفت

نیوشنده چو برگ لاله بشکفت

نمازش برد چون هندو پری را

ستودش چون عطارد مشتری را

که هست اینجا مهندس مردی استاد

جوانی نام او فرزانه فرهاد

به وقت هندسه عبرت‌نمایی

مجسطی‌دان و اقلیدس‌گشایی

به تیشه چون سر صنعت بخارد

زمین را مرغ بر ماهی نگارد

به صنعت سرخ گل را رنگ بندد

به آهن نقش چین بر سنگ بندد

به پیشه دست بوسندش همه روم

به تیشه سنگ خارا را کند موم

به استادی چنین کارت برآید

بدین چشمه گل از خارت برآید

بود هر کار بی‌استاد دشوار

نخست استاد باید آنگهی کار

شود مرد از حساب انگشتری‌گر

ولیک از موم و گل نز آهن و زر

گرم فرمان دهی فرمان پذیرم

به دست آوردنش بر دست گیرم

که ما هر دو به چین همزاد بودیم

دو شاگرد یکی استاد بودیم

چو هر مایه که بود از پیشه برداشت

قلم بر من فکند او تیشه برداشت

چو شاپور این حکایت را به سر برد

غم شیر از دل شیرین بدر برد

چو روز آیینه خورشید دربست

شب صد چشم هر صد چشم بربست

تجسس کرد شاپور آن زمین را

به دست آورد فرهاد گزین را

به شادروان شیرین برد شادش

به رسم خواجگان کرسی نهادش

درآمد کوهکن مانند کوهی

کز او آمد خلایق را شکوهی

چو یک پیل از ستبری و بلندی

به مقدار دو پیلش زورمندی

رقیبان حرم بنواختندش

به واجب جایگاهی ساختندش

برون پرده فرهاد ایستاده

میان دربسته و بازو گشاده

در اندیشه که لعبت‌باز گردون

چه بازی آردش زان پرده بیرون

جهان ناگه شبیخون سازی‌ای کرد

پس آن پرده لعبت‌بازی‌ای کرد

به شیرین‌خنده‌های شکرین‌ساز

درآمد شکر شیرین به آواز

دو قفل شکر از یاقوت برداشت

وز او یاقوت و شکر قوت برداشت

رطب‌هایی که نخلش بار می‌داد

رطب را گوشمال خار می‌داد

به نوش‌آباد آن خرمای در شیر

شکر خواند انگبین را چاشنی‌گیر

ز بس کز دامن لب شکر افشاند

شکر دامن به خوزستان برافشاند

شنیدم نام او شیرین از آن بود

که در گفتن عجب شیرین‌زبان بود

ز شیرینی چه گویم هر چه خواهی

بر آوازش بخفتی مرغ و ماهی

طبرزد را چو لب پرنوش کردی

ز شکر حلقه‌ها در گوش کردی

در آن مجلس که او لب برگشادی

نبودی تن که حالی جان ندادی

کسی را کان سخن در گوش رفتی

گر افلاطون بدی از هوش رفتی

چو بگرفت آن سخن فرهاد در گوش

ز گرمی خون گرفتش در جگر جوش

برآورد از جگر آهی شغب‌ناک

چو مصروعی ز پای افتاد بر خاک

به روی خاک می‌غلتید بسیار

وز آن سر کوفتن پیچید چون مار

چو شیرین دید کان آرام‌رفته

دلی دارد چو مرغ از دام رفته

هم از راه سخن شد چاره‌سازش

بدان دانه به دام آورد بازش

پس آنگه گفت کای داننده استاد

چنان خواهم که گردانی مرا شاد

مراد من چنان است ای هنرمند

که بگشائی دل غمگینم از بند

به چابک‌دستی و استادکاری

کنی در کار این قصر استواری

گله دور است و ما محتاج شیریم

طلسمی کن که شیر آسان بگیریم

ز ما تا گوسفندان یک دو فرسنگ

بباید کند جوئی محکم از سنگ

که چوپانانم آنجا شیر دوشند

پرستارانم این جا شیر نوشند

ز شیرین گفتن و گفتار شیرین

شده هوش از سر فرهاد مسکین

سخن‌ها را شنیدن می‌توانست

ولیکن فهم‌کردن می‌ندانست

زبانش کرد پاسخ را فرامشت

نهاد از عاجزی بر دیده انگشت

حکایت بازجست از زیردستان

که مستم کوردل باشند مستان

ندانم کو چه می‌گوید بگویید

ز من کامی که می‌جوید بجویید

رقیبان آن حکایت برگرفتند

سخن‌هایی که رفت از سر گرفتند

چو آگه گشت از آن اندیشه فرهاد

فکند آن حکم را بر دیده بنیاد

در آن خدمت به غایت چابکی داشت

که کار نازنینان نازکی داشت

از آنجا رفت بیرون تیشه در دست

گرفت از مهربانی پیشه در دست

چنان از هم درید اندام آن بوم

که می‌شد زیر زخمش سنگ چون موم

به تیشه روی خارا می‌خراشید

چو بید از سنگ مجرا می‌تراشید

به هر تیشه که بر سنگ آزمودی

دو هم‌سنگش جواهر مزد بودی

به یک ماه از میان سنگ خارا

چو دریا کرد جوئی آشکارا

ز جای گوسفندان تا در کاخ

دورویه سنگ‌ها زد شاخ در شاخ

چو کار آمد به آخر حوضه‌ای بست

که حوض کوثرش زد بوسه بر دست

چنان ترتیب کرد از سنگ جوئی

که در درزش نمی‌گنجید موئی

در آن حوضه که کرد او سنگ‌بستش

روان شد آب گفتی زآب‌دستش

بنا چندان تواند بود دشوار

که بنا را نیاید تیشه در کار

اگر صد کوه باید کند پولاد

زبون باشد به دست آدمیزاد

چه چاره کان بنی‌آدم نداند

به جز مردن که زان بیچاره ماند

خبر بردند شیرین را که فرهاد

به ماهی حوضه بست و جوی بگشاد

چنان کز گوسفندان شام و شبگیر

به حوض آید به پای خویشتن شیر

بهشتی‌پیکر آمد سوی آن دشت

بگرد جوی شیر و حوض برگشت

چنان پنداشت کان حوض گزیده

نکرده‌است آدمی هست آفریده

بلی باشد ز کار آدمی دور

بهشت و جوی شیر و حوضه و حور

بسی بر دست فرهاد آفرین کرد

که رحمت بر چنان کس کاین چنین کرد

چو زحمت دور شد نزدیک خواندش

ز نزدیکان خود برتر نشاندش

که استادیت را حق چون گذاریم

که ما خود مزد شاگردان نداریم

ز گوهر شب‌چراغی چند بودش

که عقد گوش گوهربند بودش

ز نغزی هر دری مانند تاجی

وز او هر دانه شهری را خراجی

گشاد از گوش با صد عذر چون نوش

شفاعت کرد کاین بستان و بفروش

چو وقت آید کزین به دست یابیم

ز حق خدمتت سر برنتابیم

بر آن گنجینه فرهاد آفرین خواند

ز دستش بستد و در پایش افشاند

وز آنجا راه صحرا تیز برداشت

چو دریا اشک صحراریز برداشت

ز بیم آن‌که کار از نور می‌شد

به صد مردی ز مردم دور می‌شد

آغاز عشق فرهاد خسرو و شیرین نظامی گنجوی

لازم به ذکر است که نام این بخش از منظومه‌ی خسرو و شیرین «آغاز عشق فرهاد» است.

از آرشیوهای مشابه دیدن کنید:

در صورتی که در متن بالا، معنای واژه‌ای برایتان ناآشنا می‌آمد، می‌توانید در جعبه‌ی زیر، آن واژه را جستجو کنید تا معنای آن در مقابلش ظاهر شود. بدیهی‌ست که برخی واژه‌ها به همراه پسوند یا پیشوندی در متن ظاهر شده‌اند. شما باید هسته‌ی اصلیِ آن واژه را در جعبه جستجو کنید تا به نزدیک‌ترین پاسخ برسید. اگر واژه‌ای را در فرهنگ لغت پیدا نکردید، در بخش دیدگاه‌ها گزارش دهید. با سپاس از همکاری شما.

پیشنهاد ویژه برای مطالعه

شعر تنها پل الوار

شعر داد مرا روزگار مالش دست جفا خاقانی – قصیده ۱۴

شعر ما را همه شب نمی‌برد خواب سعدی – غزل 26

9 جمله معروف سووشون سیمین دانشور – تکه کتاب

نظر کاربران درباره شعر پری‌پیکر نگار پرنیان‌پوش چیست؟

شهناز ولی پور هفشجانی میگویذ:

دربارهٔ به وقت هندسه عبرت‌نمایی مجسطی‌دان و اقلیدس‌گشایی

عبرت نمای:یکی از معانی عبرت شگفتی است اینجا عبرت نمای یعنی شگفتی ساز

مجسطی:(مِ جَ) [ یو. ] (اِ.) سونتاکسیس ماثماتیکا یا مجموعة ریاضی ؛ رساله ای است در نجوم تألیف کلاودیوس بطلمیوس – 150 – ق . م . – که بعدها توسط شارحین صفت عالی «مگستیه » یا «مجسطی » به آن داده شد.

اقلیدس . [ اُ دِ ] (اِخ ) ابن نوقطرس بن برنیقس ریاضی دان و منجم و فیلسوف مشهور و متبحر در علم هندسه است که بصاحب جومطریا شهرت یافته و کتابی بهمین نام در هندسه تألیف کرده است که بزبان یونانی آنرا اسطروشیا خوانند و معنی آن اصول هندسه است . حکیمی است اصلا یونانی که در صور شام سکونت و به صنعت نجاری اشتغال داشت . وی تبحر فوق العاده ای در علم هندسه داشت . (اخبارالحکماء از معجم المطبوعات ). اقلیدس بمعنی کلید هندسه است چه اقلی بزبان یونانی بمعنی کلید و دس بمعنی هندسه . اقلیدس را بکسر همزه و فتح دال نیز گفته اند. (از برهان ). بعضی گویند اقلیدس بضم همزه نام مصنف کتاب است و بکسر همزه نام خود کتاب .(از حاشیه ٔ تجرید). وی در اسکندریه زندگانی میکرد ودر 323 ق . م . متولد شد و در 283 ق . م . وفات کرد. (ناظم الاطباء). از تألیفات او است : 1 – کتاب اسطقسات در هندسه . (مفاتیح العلوم خوارزمی ). 2 – اقلیدس . کتابی است در حکمت و هندسه که بنام خود مؤلف مشهور شده است . (مؤید) (برهان ) (آنندراج ). 3 – کتاب ظاهرات الفلک بتحریر خواجه نصیرالدین طوسی . (کشف الظنون ). 4 – کتاب المناظر بتحریر خواجه نصیرالدین طوسی مشتمل بر شصت وچهار شکل . (کشف الظنون ). 5 – کتاب المعطیات فی الهندسه بتعریب اسحاق و اصلاح ثابت و تحریر خواجه نصیرالدین طوسی مشتمل بر 95 شکل . (کشف الظنون ) :
گاه چون اشکال اقلیدس سر اندر سر کشد
گاه چون خورشید رخشنده ضیاگستر شود.

دربارهٔ رقیبان حرم بنواختندش به واجب جایگاهی ساختندش
رقیبان: مراقبان نگهبانان

به واجب: شایسته. به واجب جایگاه: ترکیب وصفی مقلوب

شعر پری‌پیکر نگار پرنیان‌پوش اثر کیست؟

این شعر اثر نظامی است.

• About
• Latest Posts

غزل حمیداوی

...𝐀𝐬 𝐟𝐫𝐞𝐞 𝐚𝐬 𝐭𝐡𝐞 𝐨𝐜𝐞𝐚𝐧

Latest posts by غزل حمیداوی (see all)

• 80 – نکیسا بر طریقی کان صنم خواست – غزل گفتن نکیسا از زبان شیرین - جولای 17, 2023
• 79 – همان صاحب سخن پیر کهن سال – پشیمان شدن شیرین از رفتن خسرو - جولای 17, 2023
• 78 – شباهنگام کاهوی ختن گرد – بازگشتن خسرو از قصر شیرین - جولای 17, 2023