تمرین شنیداری با وزن مفاعیلن مفاعیلن فعولن (هزج مسدس محذوف)

( هزج مسدس محذوف)

وزن دوبیتی

این وزن، به وزن دوبیتی هم معروف است.

 

همانطور که در جلسه‌ی اولِ کارگاه آموزش عروض و قافیه گفتیم، بهترین و شیرین‌ترین راه برای یادگیری وزنِ شعر، خواندنِ شعر است. پس تا می‌توانید شعر بخوانید و تلاش کنید همراه با شعر خواندن به وزن شعر نیز فکر کنید. در اینجا درست خواندنِ شعر مهم‌ترین اصل است.

بسیار مفیدتر خواهد بود اگر شعرها را بلند بلند با خودتان بخوانید تا علاوه بر چشم و ذهنتان، گوشتان نیز با عروض و قافیه و وزن شعر خو بگیرد.

تلاش کنید هر شعر را براساس همان ریتم و وزنی که در کارگاه آموزش عروض و قافیه یادگرفته‌اید برای خودتان بخوانید.

می‌گویند مولانا گاهی در حین ساختنِ شعر می‌رقصید، می‌خواهم بگویم که وزن شعر باید با تمام وجودتان یکی شود. به گونه‌ای شعر بخوانید و به گونه‌ای با هر شعر یکی شوید که گویی تک‌تکِ سلول‌های داخلی و خارجیِ تنِ شما بر پایه‌ی عروض و قافیه به حرکت درآمده‌اند.

 

آموزش قافیه

پیشنهاد می‌کنم در حین خواندنِ هر شعر ، به کلمات قافیه ، حروف قافیه ، ردیف و حروف الحاقیِ آن توجه کنید که مطلب قواعدِ قافیه برای شما مرور شود.

در پایان هر شعر، قافیه و ردیف آن برایتان نوشته شده است. در پایان شعر آخر، چیزی ننوشته‌ایم. قافیه‌ی شعر آخر را شما برای ما در بخش دیدگاه‌ها بنویسید.

برای تمرینِ بهتر بر وزن شعر می‌توانید یکی از شعرهای زیر را به انتخاب خودتان حفظ کنید تا در جلسه‌ی آینده با صدای شما بشنویم و لذت ببریم.

تمرین شنیداری با وزن مفاعیلن مفاعیلن فعولن (هزج مسدس محذوف) به کمک شعری از سعدی:

 

مپندار از لب شیرین عبارت
که کامی حاصل آید بی مرارت

فراق افتد میان دوستداران
زیان و سود باشد در تجارت

یکی را چون ببینی کشته دوست
به دیگر دوستانش ده بشارت

ندانم هیچ کس در عهد حسنت
که بادل باشد الا بی بصارت

مرا آن گوشه چشم دلاویز
به کشتن می‌کند گویی اشارت

گر آن حلوا به دست صوفی افتد
خداترسی نباشد روز غارت

عجب دارم درون عاشقان را
که پیراهن نمی‌سوزد حرارت

جمال دوست چندان سایه انداخت
که سعدی ناپدیدست از حقارت

 

 

در جلسه‌ی اول کارگاه عروض و قافیه ، قواعد قافیه را به شکل کاملی توضیح دادیم. موفق شدید قافیه و ردیف شعر بالا را تشخیص دهید؟

 

ردیف: ندارد

کلمات قافیه : حقارت، حرارت، غارت، اشارت و…

حروف قافیه : _َ ت

 

تمرین شنیداری با وزن مفاعیلن مفاعیلن فعولن (هزج مسدس محذوف) به کمک شعر دیگری از سعدی:

 

نشاید گفتن آن کس را دلی هست
که ندهد بر چنین صورت دل از دست

نه منظوری که با او می‌توان گفت
نه خصمی کز کمندش می‌توان رست

به دل گفتم ز چشمانش بپرهیز
که هشیاران نیاویزند با مست

سرانگشتان مخضوبش نبینی
که دست صبر برپیچید و بشکست

نه آزاد از سرش بر می‌توان خاست
نه با او می‌توان آسوده بنشست

اگر دودی رود بی آتشی نیست
و گر خونی بیاید کشته‌ای هست

خیالش در نظر، چون آیدم خواب؟
نشاید در به روی دوستان بست

نشاید خرمن بیچارگان سوخت
نمی‌باید دل درمندگان خست

به آخر دوستی نتوان بریدن
به اول خود نمی‌بایست پیوست

دلی از دست بیرون رفته سعدی
نیاید باز تیر رفته از شست

 

 

ردیف در شعر بالا: ندارد

کلمات قافیه : هست، دست، رست، مست، بشکست و …

حروف قافیه : _َ ست

 

تمرین شنیداری با وزن مفاعیلن مفاعیلن فعولن (هزج مسدس محذوف) به کمک شعری از خاقانی:

 

در این عهد از وفا بوئی نمانده است
به عالم آشنارویی نمانده است

جهان دست جفا بگشاد آوخ
وفا را زور بازویی نمانده است

چه آتش سوخت بستان وفا را
که از خشک و ترش بویی نمانده است

فلک جائی به موی آویخت جانم
کز آنجا تا اجل مویی نمانده است

به که نالم که اندر نسل آدم
بدیدم آدمی خویی نمانده است

نظر بردار خاقانی ز دونان
جگر میخور که دلجویی نمانده است

 

ردیف در شعر بالا: نمانده است

کلمات قافیه : دلجویی، خویی، مویی، بویی و…

حروف الحاقی: ی

حروف قافیه : وی

 

تمرین شنیداری با وزن مفاعیلن مفاعیلن فعولن (هزج مسدس محذوف) به کمک شعری از جامی:

دلا تا کی درین کاخ مجازی
کنی مانند طفلان خاک بازی

تویی آن دست پرور مرغ گستاخ
که بودت آشیان بیرون ازین کاخ

چرا زان آشیان بیگانه گشتی
چو دونان جغد این ویرانه گشتی

بیفشان بال و پر ز آمیزش خاک
بپر تا لنگر ایوان افلاک

ببین در رقص ازرق طیلسانان
ردای نور بر عالم فشانان

همه دور شباروزی گرفته
به مقصد راه فیروزی گرفته

ولی هر یک چو گوی از جنبش خاص
به چوگان ارادت گشته رقاص

یکی از غرب رو در شرق کرده
یکی در غرب کشتی غرق کرده

شده گرم از یکی هنگامه روز
یکی شب را شده هنگامه افروز

یکی حرف سعادت نقش بسته
یکی سر رشته دولت گسسته

چنان گرمند در منزل بریدن
کزین جنبش ندانند آرمیدن

ز رنج راهشان فرسودگی نی
میان را درد و پا را سودگی نه

چه داند کس که چندین در چه کارند
همه تن رو شده رو در که دارند

به هر دم تازه نقشی می نمایند
ولیکن نقشبندی را نشایند

عنان تا کی به دست شک سپاری
به هر یک روی «هذا ربی » آری

خلیل آسا در ملک یقین زن
نوای «لا احب الآفلین » زن

کم هر وهم و ترک هر شکی کن
رخ «وجهت وجهی » در یکی کن

یکی بین و یکی دان و یکی گوی
یکی خواه و یکی خوان و یکی جوی

ز هر ذره بدو رویی و راهیست
بر اثبات وجود او گواهیست

بود نقش دل هر هوشمندی
که باید نقش ها را نقشبندی

به لوحی گر هزاران حرف پیداست
نیاید بی قلمزن یک الف راست

درین ویرانه نتوان یافت خشتی
برون از قالب نیکو سرشتی

به خشت از کلک انگشتان نوشته ست
که آن را دست دانایی سرشته ست

ز لوح خشت چون این حرف خوانی
ز حال خشت زن غافل نمانی

به عالم این همه مصنوع ظاهر
به صانع چون نه یی مشغول خاطر

چو دیدی کار رو در کارگر دار
قیاس کارگر از کار بردار

دم آخر کزان کس را گذر نیست
سر و کار تو جز با کارگر نیست

بدو آر از همه روی ارادت
و زو جو ختم کارت بر سعادت

 

ردیف در بیت نخست: ندارد

کلمات قافیه در هر بیت را پیدا کنید.  نمونه: بیت نخست: مجازی و بازی

حروف قافیه : ازی

 

تمرین شنیداری با وزن مفاعیلن مفاعیلن فعولن (هزج مسدس محذوف) به کمک شعری از حافظ:

 

بهاء الحق و الدین طاب مثواه
امام سنت و شیخ جماعت

چو می‌رفت از جهان این بیت می‌خواند
بر اهل فضل و ارباب براعت

به طاعت قرب ایزد می‌توان یافت
قدم در نه گرت هست استطاعت

بدین دستور تاریخ وفاتش
برون آر از حروف قرب طاعت

 

 

آموزش وزن شعر به زبان ساده

آیا موفق شدید قافیه و ردیف را در شعر بالا پیدا کنید؟

ذخیره در لیست علاقه‌مندی