اوزان شعر فارسی

هنگام خواندن اشعار کلاسیک یک موسیقی منظم و یک تناسب آوایی را میان مصرع ها و ابیات شعر احساس می‌کنیم که این همان وزن شعر است. در این قسمت به معرفی پر استفاده ترین اوزان شعر فارسی می‌پردازیم.

اوزان شعر فارسی

وزن یک تناسب آوایی است که هنگام خواندن شعر گوش را می‌نوازد و بر مبنای ضرباهنگ های موسیقیایی بنا شده است. که مبنای آن تلفظ واژه هاست نه شکل نوشتاری آن ها. ابتدا باید با مفهوم هجا آشنا شویم و بتوانیم شعر را به هجاهای ساده تفکیک کنیم که به این کار تقطیع می‌گویند. هجاهای فارسی در سه دسته کوتاه، بلند و کشیده دسته بندی می‌شوند.

شاعران فارسی حدود سیصد وزن را تجربه کرده اند و از بین آن ها تعداد محدودی محبوب و پر استفاده شدند.

رابطه وزن شعر و موسیقی

وزن شکلی از موسیقی در کلام است و انسان همواره در برابر موسیقی واکنشی غریزی نشان داده است و این تمایل انسان به یک نوع نظم آوایی و ضرباهنگ های مطلوب خاصیتی ذاتی است.

تقی پورنامداریان در کتاب تأملی در شعر احمد شاملو آورده است: «آهنگ صدا و شیوه سخن گفتن ما هرگز در حالات خشم و شادی و اندوه یکسان نیست. موسیقی که وسیله بیان آن، صوت است، قادر است بی واسطه هر کلام و بیانی که واجد مفهوم و معنایی باشد، در ما حالات عاطفی گوناگون، و البته عکس العمل های مادی و جسمانی متناسب با آن را بوجود بیاورد.»

وزن های پر استفاده

بیست و دو وزن کاربردی را از طریق دکمه های زیر می‌توانید ببینید و شعر های مربوط به آن را بخوانید و تمرین کنید. در کارگاه آموزش عروض و قافیه بصورت جامع و کامل این اوزان تدریس می‌شوند.

مفتعلن مفتعلن فاعلن

فعلاتن

فعولن فعولن فعولن فعل

مفاعلن فعلاتن مفاعلن فعلاتن

فعلاتن فعلاتن فعلاتن فعلن

فعلاتن مفاعلن فعلن

مفتعلن مفاعلن مفتعلن مفاعلن

مفعول مفاعیل مفاعیل فعل

مستفعلاتن مستفعلاتن

مفاعلن فعلاتن مفاعلن فعلن

مفاعیلن

مفاعیلن مفاعیلن فعولن

مفعول فاعلات مفاعیل فاعلن

مفعول فاعلاتن مفعول فاعلاتن

مفعول مفاعیلن مفعول مفاعیلن

فعولن

فاعلاتن فاعلاتن فاعلاتن فاعلن

فاعلات مفعولن فاعلات مفعولن

مفاعیلن مفاعیلن فعولن

مفعول مفاعیلن مفعول مفاعیلن

فعلات فاعلاتن فعلات فاعلاتن

مستفعلن

قبله‌گاها سال و ماهت تا ابد فرخنده باد

قبله‌گاها سال و ماهت تا ابد فرخنده باد

قبله‌گاها سال و ماهت تا ابد فرخنده باد   قبله‌گاها سال و ماهت تا ابد فرخنده باد دشمنت در گریه و لعل لبت در خنده باد     مطالب بیشتر در:     پیشنهاد ویژه برای مطالعه  حال دلم طوفانیست در آینه پاییدنت را دوست می‌دارم آن شنیدم خیمه ای از شاه روس مردم ایران[…]

نام محمودش که محمودست بشمر پس بگو

نام محمودش که محمودست بشمر پس بگو

نام محمودش که محمودست بشمر پس بگو   نام محمودش که محمودست بشمر پس بگو عاقبت محمود سوی احمد محمود شد     مطالب بیشتر در:     پیشنهاد ویژه برای مطالعه  حال دلم طوفانیست در آینه پاییدنت را دوست می‌دارم آن شنیدم خیمه ای از شاه روس مردم ایران دو فرقه اند که هر[…]

آن روز که مه شدی نمی دانستی

آن روز که مه شدی نمی دانستی

آن روز که مه شدی نمی دانستی   آن روز که مه شدی نمی دانستی کانگشت نمای عالمی خواهی شد     مطالب بیشتر در:     پیشنهاد ویژه برای مطالعه  حال دلم طوفانیست در آینه پاییدنت را دوست می‌دارم آن شنیدم خیمه ای از شاه روس مردم ایران دو فرقه اند که هر یک[…]

همچو ملخی که شاخساری بخورد

همچو ملخی که شاخساری بخورد

همچو ملخی که شاخساری بخورد   همچو ملخی که شاخساری بخورد وانگاه ورا به شاخ ساری بخورد     مطالب بیشتر در:     پیشنهاد ویژه برای مطالعه  حال دلم طوفانیست در آینه پاییدنت را دوست می‌دارم آن شنیدم خیمه ای از شاه روس مردم ایران دو فرقه اند که هر یک   در صورتی[…]

طراز خاتم شاهنشهی به لوح ابد

طراز خاتم شاهنشهی به لوح ابد

طراز خاتم شاهنشهی به لوح ابد   طراز خاتم شاهنشهی به لوح ابد شد است یاتی من بعدی اسمه احمد     مطالب بیشتر در:     پیشنهاد ویژه برای مطالعه  حال دلم طوفانیست در آینه پاییدنت را دوست می‌دارم آن شنیدم خیمه ای از شاه روس مردم ایران دو فرقه اند که هر یک[…]

بوستانش را آیفت ز بهن نرسد

بوستانش را آیفت ز بهن نرسد

بوستانش را آیفت ز بهن نرسد   بوستانش را آیفت ز بهن نرسد دوستانش را آیفت به دشمن نرسد     مطالب بیشتر در:   پیشنهاد ویژه برای مطالعه  حال دلم طوفانیست در آینه پاییدنت را دوست می‌دارم آن شنیدم خیمه ای از شاه روس مردم ایران دو فرقه اند که هر یک   در[…]

موی خوانم میان او اما

موی خوانم میان او اما

موی خوانم میان او اما   موی خوانم میان او اما موی در این میان نمی گنجد     مطالب بیشتر در:     پیشنهاد ویژه برای مطالعه  حال دلم طوفانیست در آینه پاییدنت را دوست می‌دارم آن شنیدم خیمه ای از شاه روس مردم ایران دو فرقه اند که هر یک   در صورتی[…]

روحی فداک بی تو مرا کار مشکل است

روحی فداک بی تو مرا کار مشکل است

روحی فداک بی تو مرا کار مشکل است روحی فداک بی تو مرا کار مشکل است بر خاطرم ز هجر تو این بار مشکل است     مطالب بیشتر در:     پیشنهاد ویژه برای مطالعه  حال دلم طوفانیست در آینه پاییدنت را دوست می‌دارم آن شنیدم خیمه ای از شاه روس مردم ایران دو[…]

رشت هم نیک است کاو از حمار گم شده

رشت هم نیک است کاو از حمار گم شده

رشت هم نیک است کاو از حمار گم شده رشت هم نیک است کاو از حمار گم شده ارغنون آید به گوش مالک ار چه منکر است     مطالب بیشتر در:     پیشنهاد ویژه برای مطالعه  حال دلم طوفانیست در آینه پاییدنت را دوست می‌دارم آن شنیدم خیمه ای از شاه روس مردم[…]

تو چون بهاری و گیتی چو باغ و ما چو درخت

تو چون بهاری و گیتی چو باغ و ما چو درخت

تو چون بهاری و گیتی چو باغ و ما چو درخت   تو چون بهاری و گیتی چو باغ و ما چو درخت به جز بهار که پوشد بر این درختان رخت     مطالب بیشتر در:     پیشنهاد ویژه برای مطالعه  حال دلم طوفانیست در آینه پاییدنت را دوست می‌دارم آن شنیدم خیمه[…]

یک قطره ز آب گرم و یک ذره وفا

یک قطره ز آب گرم و یک ذره وفا

یک قطره ز آب گرم و یک ذره وفا   یک قطره ز آب گرم و یک ذره وفا در چشم و دلت خدای داناست که نیست     مطالب بیشتر در:     پیشنهاد ویژه برای مطالعه  حال دلم طوفانیست در آینه پاییدنت را دوست می‌دارم آن شنیدم خیمه ای از شاه روس مردم[…]

این رشته بی پیوند هر چند که یک تار است

این رشته بی پیوند هر چند که یک تار است

این رشته بی پیوند هر چند که یک تار است   این رشته بی پیوند هر چند که یک تار است در صومعه تسبیح است در میکده زنار است     مطالب بیشتر در:     پیشنهاد ویژه برای مطالعه  حال دلم طوفانیست در آینه پاییدنت را دوست می‌دارم آن شنیدم خیمه ای از شاه[…]

چند روزی پیش و پس شد ورنه از دور سپهر

چند روزی پیش و پس شد ورنه از دور سپهر

چند روزی پیش و پس شد ورنه از دور سپهر   چند روزی پیش و پس شد ورنه از دور سپهر بر سکندر نیز بگذشت آنچه بر دارا گذشت     مطالب بیشتر در:     پیشنهاد ویژه برای مطالعه  حال دلم طوفانیست در آینه پاییدنت را دوست می‌دارم آن شنیدم خیمه ای از شاه[…]

ز بی‌دردان علاج درد خود جستن بدان ماند

ز بی‌دردان علاج درد خود جستن بدان ماند

ز بی‌دردان علاج درد خود جستن بدان ماند   ز بی‌دردان علاج درد خود جستن بدان ماند که خار از پا برون آرد کسی با نیش عقرب‌ها     مطالب بیشتر در:     پیشنهاد ویژه برای مطالعه  حال دلم طوفانیست در آینه پاییدنت را دوست می‌دارم آن شنیدم خیمه ای از شاه روس مردم[…]

یک آشوب عظیمی اندرین گیتی بدست آید

یک آشوب عظیمی اندرین گیتی بدست آید

یک آشوب عظیمی اندرین گیتی بدست آید راز تیموری   یک آشوب عظیمی اندرین گیتی بدست آید ز سوزش خاک در شیون ز دودش مصر مست آید   چو دود از مصر بر خیزد به خشک و تر درآمیزد به ملک روم یعنی در زمین خور نشست آید   چنان بارد بسر هر تازه چرخی[…]

سال سی و شش نهد زین شاه آزادی برخش

سال سی و شش نهد زین شاه آزادی برخش

سال سی و شش نهد زین شاه آزادی برخش خبر دادن تیمور از انقلاب روس   سال سی و شش نهد زین شاه آزادی برخش می دهد سالار قدرت هر کسی را بهر و بخش   راست می بینم که آشوبی بود در سی و دو حق همی داند که من آن روز شادم یا[…]

اگر از خرقه کس درویش بودی

اگر از خرقه کس درویش بودی

اگر از خرقه کس درویش بودی   اگر از خرقه کس درویش بودی رئیس خرقه پوشان میش بودی   وگر مرد خدا آن عام چرخی است بلاشک آسیا معروف کرخی است     مطالب بیشتر در:     پیشنهاد ویژه برای مطالعه  حال دلم طوفانیست در آینه پاییدنت را دوست می‌دارم آن شنیدم خیمه ای[…]

بوی گل می وزد ز خرگه تو

بوی گل می وزد ز خرگه تو

بوی گل می وزد ز خرگه تو   بوی گل می وزد ز خرگه تو ای خوشا روی ما و درگه تو   هم به رخ لاله جوان داری هم به قد شاخ ارغوان داری   نفست مشکبیز و عنبرزای سخنت دلربا و روح افزای   گل نبوید کسی که روی تو دید می ننوشد[…]

یکی دختری داشت در کار مرگ

یکی دختری داشت در کار مرگ

یکی دختری داشت در کار مرگ تمثیل   یکی دختری داشت در کار مرگ وزین زندگی مانده بی ساز و برگ   پریشیده گسیویش از انقلاب ز گلبرگ رخساره اش رفته آب   ز بی دانشی مادر مهربان بکف شانه و غازه بهر جوان   گهی تاب می دادش از شانه موی گهی سرخ می[…]

روز آدینه وقت بانک خروس

روز آدینه وقت بانک خروس

روز آدینه وقت بانک خروس قطعه ناتمام   روز آدینه وقت بانک خروس چوبداری بری شد از گروس   گله گوسفندش اندر پیش چپش و شاک ریخته و بز و میش   خاره و سنگ سفته با سم بز پرچم افراز گشته از دم بز   خوانده هنگام سوق میش و چپش اتوکا علی اعصا[…]

این خبر گفت یکی از اصحاب

این خبر گفت یکی از اصحاب

این خبر گفت یکی از اصحاب ناتمام بخط ادیب الممالک   این خبر گفت یکی از اصحاب که بدور عمر بن خطاب   روزی آن خواجه به همراهی بخت برد در مسجد پیغمبر رخت   مسند فصل قضایا گسترد باطل از خانه حق بیرون کرد   سوده در حضرتش اصحاب نبی جهت بندگی از شیخ[…]

گشت چون فاروق بر مسند مکین

گشت چون فاروق بر مسند مکین

گشت چون فاروق بر مسند مکین ناتمام بخط ادیب الممالک   گشت چون فاروق بر مسند مکین خلق خواندندش امیر المؤمنین   کارها با تیغ کج فرمود راست داد مظلوم از ستمگر باز خواست   بود روزی بر سریر عدل حق برده در فکرت سبق از ماسبق   اختران آسمان دین و داد یعنی اصحاب[…]

منطقه اطلس بلند رواق

منطقه اطلس بلند رواق

منطقه اطلس بلند رواق   منطقه اطلس بلند رواق که معدل برو کنند اطلاق   هر دو قطبش دو قطب عالم گیر در شمالش بنات نعش صغیر   دومین منطقه سپهر بروج کرده بر چرخ ثابتات عروج   گذرد در دو نقطه این تدویر از معدل ببین و باش بصیر   این دو نقطه همی[…]

یکی بنگر این نامه نامور

یکی بنگر این نامه نامور

یکی بنگر این نامه نامور در ۱۳۲۴ تفریظ شاهنامه امیر بهادری   یکی بنگر این نامه نامور به هر بیت از آن درج درجی گهر   که فردوسی طوسی استاد فن به نظمش بیاراست روی سخن   نهشته کسی یادگاری کزین به از این ز شاهان ایران زمین   زهی این نکو نامه پارسی که[…]

کیش زرتشت را سه پایه بود

کیش زرتشت را سه پایه بود

کیش زرتشت را سه پایه بود قطعه   کیش زرتشت را سه پایه بود هر یکی را به چرخ سایه بود   کاخ هستی بود برین سه ستون ماه و برجیس و مهر بر گردون   هر که رو کرد سوی دین بهی شد رکاب تنش ز درد تهی   گفت جستم براه دین پیشی[…]

ای مدرسه مزینیه

ای مدرسه مزینیه

ای مدرسه مزینیه خطاب بمدرسه مزینیه بنات   ای مدرسه مزینیه ای روضه دلکش سنیه ای مهد بنات فخر و عصمت مقصوره امهات حکمت   ای گلبن هوش را گلستان اطفال وجود را دبستان   ای ستر عرائس معانی ای چرخ نجوم آسمانی   ای رانده به درگهت مراکب در کوکبه شرف کواکب   ای[…]

اندرین دیولاخ تا کی و چند

اندرین دیولاخ تا کی و چند

اندرین دیولاخ تا کی و چند   اندرین دیولاخ تا کی و چند سر بچنبر درون و دل دربند   خلعت جاودان بگیر و بپوش باده ارغوان بخواه و بنوش   تا گشائی بسوی گردون پر ببری بند و بشکی چنبر   عزم ره کن که دیرگاهستی چشم یاران تو را برا هستی   گفتم[…]

روزگاری که از طلایه مرگ

روزگاری که از طلایه مرگ

روزگاری که از طلایه مرگ در ضعف و پیری   روزگاری که از طلایه مرگ شاخ عمر مرا خزان شد برگ   ریخت در جویبار و گلبن خشک برف و کافور جای سنبل و پشک   نعمت و ناز رخت بسته ز کوی سر به چوگان تن فتاده چو گوی   گشته در خانقاه گوشه[…]

چون گذارت فتد به گورستان

چون گذارت فتد به گورستان

چون گذارت فتد به گورستان در زیارت خفتگان بستر خاک   چون گذارت فتد به گورستان بر مزار گذشتگان برخوان   که سلام علیکم ای احباب ای اسیران خاک و رفته به خواب   ای به صد آرزو غنوده به خاک دارم امید از شه سهاک   اولا رهروان و مردان را معنی سیر رهنوردان[…]

بود پیری کرخ به کشور روم

بود پیری کرخ به کشور روم

بود پیری کرخ به کشور روم قطعه   بود پیری کرخ به کشور روم از سعادات دنیوی محروم   کوش گردیده کند و پشت نگون دست و پا چنکوک و بخت زبون   لمتر و زشت و ناتراشیده دل خروشیده تن خراشیده   گشته ز آب دماغ و آب دهن دائما خشک مغز و تر[…]